Wikipedia

Brookwood Cemetery

cmentarz w Anglii

Brookwood Cemetery[a] – cmentarz w południowej Anglii, w hrabstwie Surrey, w dystrykcie Woking, koło wsi Brookwood[1], największy na terenie Wielkiej Brytanii[2]. Otwarty w 1854 roku, przez kilkadziesiąt lat stanowił jedno z głównych miejsc pochówku mieszkańców Londynu. Czynny do dnia dzisiejszego, jest zabytkiem klasy I[1].

Brookwood Cemetery
Ilustracja
Kolumbarium na Brookwood Cemetery
Państwo

 Wielka Brytania

Kraj

 Anglia

Miejscowość

Brookwood

Adres

Cemetery Pales
Brookwood
Woking
Surrey
GU24 0BL

Typ cmentarza

komunalny i wojskowy

Data otwarcia

1854

Położenie na mapie Surrey
Mapa konturowa Surrey, po lewej znajduje się punkt z opisem „Brookwood Cemetery”
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii
Mapa konturowa Wielkiej Brytanii, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Brookwood Cemetery”
Położenie na mapie Anglii
Mapa konturowa Anglii, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Brookwood Cemetery”
Ziemia51°17′58″N 0°37′48″W/51,299444 -0,630000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

 
Aleja cmentarna biegnąca trasą dawnej linii kolejowej

W połowie XIX wieku Londyn przeżywał eksplozję demograficzną, w następstwie której miał miejsce także przyrost liczby zmarłych wymagających pochówku. Naglącym problemem był brak miejsca na cmentarzach brytyjskiej stolicy. Sytuację miała poprawić budowa nowego cmentarza o niespotykanych dotąd rozmiarach, daleko poza granicami miasta[b]. Jako lokalizację wytypowano rozległe wrzosowiska, nienadające się pod uprawę roli[3], około 6 km na zachód od Woking, a 40 km na południowy zachód od centrum Londynu[4]. Wśród postulujących utworzenie cmentarza w tym miejscu był szkocki projektant ogrodów i cmentarzy John Claudius Loudon[3]. Cmentarz był przedsięwzięciem komercyjnym[c], za budowę i utrzymanie którego odpowiedzialna była spółka akcyjna London Necropolis and National Mausoleum Company. Jego budowę podjęto w 1852 roku, konsekracja odbyła się 7 listopada 1854 roku, a pierwszy pochówek – 13 listopada[1].

Dojazd na cmentarz umożliwiało specjalnie w tym celu uruchomione połączenie kolejowe – London Necropolis Railway. Prowadziło ono bezpośrednio na teren cmentarza, w obrębie którego wzniesiono dwie stacje, na odgałęzieniu linii kolejowej South Western Main Line. Pociągi, zabierające na pokład trumny ze zmarłymi oraz żałobników, wyruszały codziennie ze stacji London Necropolis, ulokowanej w centralnym Londynie, nieopodal dworca Waterloo[4].

Od początku istnienia cmentarz przeznaczony był do pochówku osób wszystkich wyznań i klas społecznych. W jego obrębie wydzielono osobne kwatery dla poszczególnych londyńskich parafii, różnych zrzeszeń zawodowych i stowarzyszeń. Cmentarz podzielony był na dwie sekcje – pierwsza dla anglikanów, druga dla tzw. nonkonformistów[d][2] i osób innych wyznań[3]. W 1859 roku konsekrowana została pierwsza z kilku kwater katolickich[5]. W późniejszych latach na cmentarzu wyodrębniono pierwsze na terenie Wielkiej Brytanii kwatery: zaratusztriańską (1862) i muzułmańską (lata 90. XIX wieku)[4].

W szczytowym 1866 roku na cmentarzu odbyły się 3842 pogrzeby. Liczba pochówków zaczęła stopniowo spadać po 1880 roku, wraz z otwarciem kolejnych cmentarzy położonych bliżej Londynu. Innym czynnikiem, który miał na to wpływ był wzrost popularności kremacji[e], zwłaszcza po 1914 roku. Połączenie kolejowe na cmentarz funkcjonowało do 1941 roku, kiedy to w wyniku niemieckiego nalotu bombowego na Londyn, stacja London Necropolis wraz ze znajdujący się na niej pociągiem zostały zniszczone. Po zakończeniu wojny tory wiodące na cmentarz poddano rozbiórce[1].

W 1917 roku z niezagospodarowanych terenów cmentarnych wyodrębniono osobny cmentarz wojskowy dla poległych w I wojnie światowej, a później także II wojnie światowej, właścicielem i zarządcą którego została Komisja Grobów Wojennych Imperium Brytyjskiego (późniejsza Komisja Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów, Commonwealth War Graves Commission)[1]. W 1921 roku w jego sąsiedztwie utworzono kolejny, mniejszy cmentarz wojskowy dla żołnierzy amerykańskich, którym zarządza Amerykańska Komisja Pomników Bitewnych (American Battle Monuments Commission)[6].

W XX wieku cmentarz stopniowo popadł w zaniedbanie[7]. Przychody generowane przez cmentarz, który pozostawał w rękach prywatnych, nie pokrywały kosztów bieżącego utrzymania[8]. W 1993 roku wpisany on został do rejestru zabytkowych parków i ogrodów jako zabytek klasy I[1]. W 2014 roku rada dystryktu Woking nabyła obiekt z zamiarem jego konserwacji[9].

Do końca 1939 roku na cmentarzu łącznie odbyło się 201 883 pochówków. Do 2009 roku liczba ta wzrosła do około 233 300. Pochówki odbywają się do dnia dzisiejszego[1]. W 2020 roku postanowiono, że na cmentarz w Brookwood przeniesione zostaną szczątki ok. 50 tys. osób pochowanych w XVIII i XIX wieku na terenie dawnych londyńskich ogrodów St James′s Gardens, których ekshumacja konieczna była w związku z przeprowadzaną rozbudową dworca kolejowego Euston[10].

Opis edytuj

 
Mamutowce olbrzymie na terenie cmentarza

Kompleks cmentarny Brookwood Cemetery zajmuje obszar o całkowitej powierzchni 146 ha[11]. W jego obrębie znajdują się trzy cmentarze o odrębnej funkcji i statusie własnościowym: cmentarz komunalny Brookwood Cemetery (89 ha[f]), którym zarządza rada dystryktu Woking[7], cmentarz wojskowy Brookwood Military Cemetery (ok. 15 ha[g]) zarządzany przez Komisję Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów[12] oraz cmentarz wojskowy Brookwood American Cemetery (ok. 1,8 ha[h]) zarządzany przez Amerykańską Komisję Pomników Bitewnych[6]. Cały ten obszary objęty jest wpisem do rejestru zabytkowych parków i ogrodów pod nazwą Brookwood Cemetery. 18 obiektów budowlanych w obrębie cmentarza, głównie grobowce, ale także m.in. kolumbarium i kaplica w amerykańskiej sekcji wojskowej, figuruje jako zabytki klasy II w rejestrze zabytkowych budynków[1].

Cmentarz zaprojektowany został zgodnie z ideałami epoki wiktoriańskiej, co przejawia się przede wszystkim w doborze nasadzonej roślinności. Dominują gatunki o ciemnych odcieniach zieleni, drzewa iglaste, w tym m.in. mamutowce olbrzymie (okazy rosnące na tym cmentarzu są jednymi z najstarszych przedstawicieli tego gatunku na terenie kraju) i araukarie chilijskie[4][1]. Nowsze części cmentarza mają charakter mniej formalny, występują na nich w większej liczbie drzewa liściaste i grządki kwiatowe, część cmentarza ma charakter leśny. Kwatery wojskowe wyróżniają się znaczną ilością otwartych przestrzeni[1].

Brookwood Military Cemetery edytuj

 
Groby na Brookwood Military Cemetery

Cmentarz wojskowy Brookwood Military Cemetery jest największym na terenie Wielkiej Brytanii. Spoczywają na nim żołnierze polegli podczas obu wojen światowych[i]. Na cmentarzu znajdują się groby 5077 żołnierzy służących w siłach zbrojnych krajów Wspólnoty Brytyjskiej (1601 z I wojny światowej, 3476 z II wojny światowej) oraz 786 osób służących w formacjach innych krajów[12]. 5627 spośród pochowanych zostało zidentyfikowanych. Kanadyjczycy stanowią największą liczebnie grupę pochowanych (2729 osób)[13]. Na cmentarzu wyodrębnione są kwatery: kanadyjskie, brytyjskie, południowoafrykańskie, nowozelandzkie, australijskie, brytyjsko-polskie i polska, nowofundlandzka, belgijska, indyjska, włoska i niemiecko-włoska, czechosłowacka, francuska oraz turecka[12]. 97 grobów należy do Polaków, w tym służących w Polskich Sił Zbrojnych i Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia[13]. Opiekę nad wszystkimi grobami sprawuje Komisja Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów[12].

Brookwood American Cemetery edytuj

 
Kaplica na Brookwood American Cemetery

Na Brookwood American Cemetery spoczywa 468 Amerykanów poległych podczas I wojny światowej, spośród których 41 pozostaje niezidentyfikowanych. Jest to jeden z dwóch amerykańskich cmentarzy wojennych na terenie Wielkiej Brytanii[j], jedyny na którym spoczywają ofiary I wojny światowej. Szczątki sprowadzone zostały na cmentarz z różnych tymczasowych miejsc pochówku rozproszonych po Wyspach Brytyjskich. Zasadniczo należą do tych osób, których krewni postanowili o pozostawieniu ich na terenie Wielkiej Brytanii, a nie jak w większości przypadków, repatriacji do Stanów Zjednoczonych[6].

Zobacz też edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na Brookwood Cemetery.

Uwagi edytuj

  1. ↑ Brookwood Cemetery to oficjalna nazwa cmentarza od początku XX wieku[1]. Potocznie cmentarz nazywany bywa London Necropolis[4]. Nazwy historyczne to: Woking Necropolis, Brookwood Necropolis i Necropolis Cemetery[1].
  2. ↑ Wiązały się z tym dużo niższe koszty zakupu ziemi[3].
  3. ↑ Budowa tego cmentarza była największym przedsięwzięciem tego typu podjętym przez podmiot prywatny, a jednocześnie jednym z ostatnich na terenie Wielkiej Brytanii[1]. Po 1857 roku utrzymanie cmentarzy stało się jednym z zadań administracji samorządowej[14].
  4. ↑ Tj. protestantów nienależących do Kościoła Anglii[15].
  5. ↑ Zalegalizowanej w Wielkiej Brytanii w 1885 roku[3].
  6. ↑ 220 akrów
  7. ↑ 37 akrów
  8. ↑ 4,5 akra
  9. ↑ Część pochówków pochodzi z pierwszych lat powojennych; nieliczne groby należą także do cywilów[13].
  10. ↑ Drugim jest Cambridge American Cemetery, gdzie pochowani są żołnierze polegli w II wojnie światowej[6].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Brookwood Cemetery. Historic England. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
  2. ↑ a b About the cemetery. The Brookwood Cemetery Society. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e Jacqueline Banerjee: Brookwood Cemetery, Woking, Surrey: A Brief History. Victorian Web. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Why Would a Cemetery Need a Railway Line?. Historic England. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
  5. ↑ Plots and sections. Brookwood Cemetery. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  6. ↑ a b c d Brookwood American Cemetery and Memorial. American Battle Monuments Commission. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  7. ↑ a b Brookwood Cemetery. Woking Borough Council. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  8. ↑ Memorandum by Brookwood Cemetery Ltd (CEM 64). parliament.uk, 2001-03-29. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  9. ↑ Brookwood Cemetery bought by council to 'reverse decline'. BBC News, 2014-12-13. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
  10. ↑ HS2 – London’s deceased from Euston’s St James’s Gardens to be reburied in Surrey’s Brookwood Cemetery. Brookwood Cemetery, 2020-09-17. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  11. ↑ MAGIC. Department for Environment, Food and Rural Affairs (DEFRA). [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  12. ↑ a b c d Brookwood Military Cemetery. Commonwealth War Graves Commission. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  13. ↑ a b c Find War Dead: Brookwood Military Cemetery. Commonwealth War Graves Commission. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  14. ↑ The historic development of cemeteries in England. Darlington Historical Society. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
  15. ↑ nonconformist. Oxford Advanced Learner's Dictionary. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brookwood_Cemetery&oldid=70600143”