Bug-Jargal

Bug-Jargal – powieść Wiktora Hugo z 1818, pierwsza w dorobku autora. Została napisana w wieku 16 lat, opublikowana w gazecie le Conservateur littéraire w 1819, w zmodyfikowanej formie książkowej dopiero w 1826, anonimowo. Pierwotnie miała stanowić część cyklu utworów, których narratorami byliby żołnierze napoleońscy opowiadający dziwne historie zaszłe w ich życiu. Autor z zadowoleniem stwierdzał jednak, że plan ten nie został zrealizowany i Bug-Jargal pozostał samodzielnym utworem.

Treść

Narratorem powieści jest Leopold d’Auverney, młody francuski wojskowy, którego dzieciństwo upłynęło na San Domingo, gdzie jego wuj był plantatorem, właścicielem dużej grupy czarnych niewolników. Leopold, zakochany z wzajemnością w swojej kuzynce Marii, początkowo nie zwracał uwagi na los tych ludzi. Jego uwagę zwraca jedynie Habibrach – okrutny niewolnik-nadzorca oraz Pierrot, człowiek odważny i pełen wewnętrznej godności. Leopold ratuje mu życie, kiedy Pierrot protestuje przeciw surowemu traktowaniu niewolników, za co rozwścieczony wuj bohatera chce go zabić.

W dzień przed ślubem Leopolda i Marii nieoczekiwanie wybucha powstanie niewolników, w czasie którego plantacja zostaje zniszczona, a Maria porwana przez tajemniczego Bug-Jargala, wodza buntu. Leopold zostaje wzięty do niewoli, gdzie Habibrach, pełniący funkcję lekarza, obi, nawołuje do okrucieństwa wobec pojmanych kolonizatorów. Tymczasem kolonizatorzy biorą zakładników, grożąc ich śmiercią w razie zamordowania jeńców wziętych przez niewolników. Bug-Jargal zgadza się uwolnić Leopolda, ale sam, udawszy się do obozu Francuzów, zostaje rozstrzelany.

Pierwsza wersja utworu

Pierwotna wersja utworu, napisana w marcu 1818, opierała się na tym samym wątku fabularnym, jednak nie zawierała szeregu ważnych później szczegółów. Inne było również imię głównych bohaterów: Delmar zamiast Leopolda, zaś postacie Habibracha i Marii w ogóle się nie pojawiały (dwaj bohaterowie nie rywalizowali zatem o kobietę, a jedynie spotykali się kilkakrotnie w toku walk między niewolnikami a kolonizatorami).

Cechy utworu

Chociaż Bug-Jargal jest młodzieńczym utworem, jego konstrukcja w ogromnej mierze przypomina późniejszą, dojrzałą twórczość pisarza zarówno w sposobie konstruowania fabuły, jak i w charakterystyce postaci. Wątek społecznego wykluczenia Bug-Jargala będzie wielokrotnie powtarzał się w Nędznikach, Pracownikach morza czy nawet frenetycznej powieści Han z Islandii. Równie typowe są postaci Marii (idealnej kobiety), zaś Habibrach należy do hugoliańskich postaci-potworów, wykluczanych ze społeczeństwa z powodu odrażającego wyglądu i przez to stopniowo ulegających nienawiści do całego świata. Bug-Jargal jest utworem pełnym typowego dla autora patosu, wyraziście wartościuje ludzkie bohaterstwo i szlachetność, potępia tchórzostwo i małostkowość, ukazaną na przykładzie wprowadzonych w drugiej redakcji dzieła kolonizatorów.

Hugo podkreślał, że nie rekonstruował w utworze prawdziwych wydarzeń, a jedynie starał się ukazywać atmosferę epoki i typowe dla niej postawy. Michael Riffaterre określał ten zabieg jako „dążenie do prawdy fikcyjnej”. Zabiegi autora o podniesienia stopnia ukazania realiów San Domingo jest wyraźnie widoczne w drugiej redakcji utworu, kiedy zostały do niego wprowadzone opisy obyczajów wyspy oraz poszerzone charakterystyki zarówno kolonizatorów, jak i walczących niewolników.

Bibliografia

• J.B. Barrère, Wiktor Hugo. Człowiek i dzieło, Warszawa 1968, Państwowy Instytut Wydawniczy
• T. Raser, Victor Hugo’s politics and aesthetics of race in Bug-Jargal

Linki zewnętrzne

• Bug-Jargal (wyd. 1886) w bibliotece Polona