Bukowiec (kraj morawsko-śląski)
Bukowiec (cz. Bukovec ⓘ, niem. Bukowetz) – wieś i gmina w Czechach, w kraju morawsko-śląskim, w powiecie Frydek-Mistek, na Śląsku Cieszyńskim. Jest najdalej wysuniętą na wschód gminą Czech.
| gmina | |||||
 Widok na Bukowiec od strony Komorowskiego Gronia, w tle Młoda Góra (już w Polsce) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Kraina | |||||
| Starosta |
Monika Czepczorová | ||||
| Powierzchnia |
17,06 km² | ||||
| Populacja (2015) • liczba ludności |
| ||||
| Numer kierunkowy |
55 | ||||
| Kod pocztowy |
739 84, 739 85 | ||||
Adres urzędu: Obecní úřad Bukovec 270
| |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba obrębów ewidencyjnych |
2 | ||||
| Liczba części gminy |
1 | ||||
| Liczba gmin katastralnych |
1 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
 49°33′N 18°49′E/49,549444 18,823611
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Ludność edytuj
Według czeskiego spisu z 2001 roku w Bukowcu mieszkało 1356 osób, w tym 863 Czechów (63,64%), 455 Polaków (33,55%), 16 (1,17%) Słowaków, 13 (0,95%) Ślązaków. Osób wierzących było 1296 (95,5% populacji), z czego 1184 (87,31%) wiernych Kościoła katolickiego oraz 14 wiernych Ewangelickiego Kościoła Czeskobraterskiego[2].
Historia edytuj
Bukowiec jest najstarszą wsią beskidzkiej części Śląska Cieszyńskiego, której przywilej lokacyjny (choć w odpisach) zachował się do naszych czasów. Z jego lektury wiemy, że w 1353 książę cieszyński Kazimierz I (...) z dbałości o wszelkie dobro swej ziemi dał Piotrowi zwanemu Gros i jego potomkom las Ulgar nad potokiem Bukowcem, obejmujący 60 łanów frankońskich[3], celem założenia osady na prawie niemieckim. Przywilej ten został następnie potwierdzony w 1563 r. przez księcia Wacława III Adama i drugi raz w 1604 r. przez księcia Adama Wacława. Nazwa lasu Ulgar poszła od ustalonej w dokumencie lokacyjnym 20-letniej „ulgi” dla osadników, tj. zwolnienia z opłat na rzecz księcia. Nazwa wsi pochodzi od lasów bukowych w okolicy lub od nazwy wspomnianego potoku Bukowiec (chociaż miejscowi używali nazwy Wiestnik)[4] i wymieniana jest po raz pierwszy w roku 1523.
Większość osadników Bukowca pochodziła z północnych rejonów księstwa cieszyńskiego, choć wkrótce dołączyli do nich nowi przybysze. Sądząc po nazwiskach (Czarnohorski, Bojko, Wałach) pochodzili zapewne ze wschodnich Karpat i przybyli w ten rejon wraz z falą ludności tzw. wałaskiej. Urbarz z roku 1692 wymienia po nazwisku 20 właścicieli gruntów[4].
Wójtami Bukowca byli najczęściej Bieleszowie, wspominani już w XVI w. W XVII w. wójtostwo rozpadło się jednak na dwie części, a w 1830 r. było już podzielone na 6 części i wkrótce podupadło. Wójtowie bukowscy nie mieli karczmy (choć prawo do jej postawienia mieli zagwarantowane w przywileju lokacyjnym). Wystawił ją dopiero w 1824 r. na gruncie kupionym od Komory Cieszyńskiej Herman z Bukowca[4].
Bukowczanie zajmowali się hodowlą bydła i posiadali szałasy na Girowej: oprócz szałasu wójtowskiego wspominany jest tam szałas należący do rodziny Łysków[5].
Szkolnictwo w Bukowcu ma długą historię. Według tradycji pierwszym bukowskim nauczycielem był kowal Sikora, który uczył dzieci pisać i czytać w swojej kuźni. Do pisania służyły wykute przez nauczyciela gwoździe, którymi pisano na płaskich płytkach miękkiego łupku. Pierwsza szkoła, prowadzona przez parafię katolicką w Jabłonkowie, istniała tu już zapewne w roku 1792. Bukowiec należał zresztą do nielicznych wsi Ziemi Cieszyńskiej prawie jednolitych wyznaniowo (katolickich). Budowę miejscowego kościoła rozpoczęto pod koniec lat 30. XX wieku, obecnie jest on kościołem filialnym parafii w Jabłonkowie[5]. Według austriackiego spisu ludności z roku 1910 żyły w Bukowcu 1043 osoby, z tego 1041 (99,8%) Polaków i dwóch (0,2%) Czechów[6]. Po zajęciu Zaolzia przez Polskę w 1938 r. wieś odwiedził Melchior Wańkowicz, a następnie wspomniał ją w swym reportażu pt. Fanfara Zaolziańska („Ów Bukowiec leży w całkiem pogarbionym kraju, na końcu jakichś niekończących się spirali białych dróg”).
W latach 1975–1990 wieś była częścią miasta Jabłonków.
Do 21 grudnia 2007 r. w miejscowości funkcjonowały przejścia graniczne Bukovec – Jasnowice oraz Bukovec – Istebna, które na mocy Układu z Schengen zostały zlikwidowane.
Turystyka edytuj
.jpg)
Do niedawna Bukowiec był największym skupiskiem drewnianej architektury ludowej w czeskiej części doliny Olzy. Większość budynków stanowiły tu tradycyjne drzewiónki – drewniane chałupy konstrukcji zrębowej, kryte szyndziołami, pierwotnie kurne. Dziś pozostało ich już zaledwie kilka. Cztery chałupy (o numerach 35, 62, 78 i 79) mają status zabytku[7]. Jeszcze w latach 50. XX w. było tu ponad 100 drewnianych chałup, a konserwatorzy zabytków wytypowali do objęcia ochroną duży zespół kilkunastu zagród góralskich. Pomysł założenia tu skansenu nie został jednak zrealizowany, a najcenniejsze z zachowanych obiektów, jak fojstwi (wójtostwo) i kuźnia Jochymka, przeniesiono do skansenu wałaskiego w Rożnowie pod Radgoszczem[5].
W miejscowej szkole podstawowej z polskim językiem nauczania znajduje się niewielkie Muzeum Regionalne.
W Bukowcu mieszkał jeden z ostatnich wielkich gajdoszów beskidzkich, Paweł Zogata, pochowany w sąsiedniej Herczawie. Jego synem jest Jindřich Zogata, żyjący w morawskim Brnie uznany czeski poeta, w swych utworach wracający często na czesko-słowacko-polskie pogranicze.
We wschodniej części wsi, w dolince Oleckiego Potoku, tuż przy granicy czesko-polskiej, znajduje się rezerwat przyrody „Bukovec”, który chroni tu małą populację zagrożonego wyginięciem starca górskiego z rodziny astrowatych. W pobliżu Olzy, koło domu nr 5, rośnie największy i najstarszy w Czechach wiąz górski; ma 38 m wysokości, ponad 7 m obwodu pnia, a jego wiek szacowany jest na 360 lat[8].
Przez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:
- Międzynarodowy Szlak Rowerowy Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń
- Radegast CykloTrack Trojmezí
- trasa nr 56 (89 km), czeska część tzw. Pętli Rowerowej Euroregionu Śląsk Cieszyński
- trasa nr 561 Mosty koło Jabłonkowa – Bukowiec (20 km)
- trasa nr 6086
Piesze szlaki turystyczne przebiegające przez Bukowiec:
Przypisy edytuj
- ↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech. [w:] Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08]. (cz.).
- ↑ Název obce: Bukovec. [w:] Sčítaní lidu, domů a bytů 2001 [on-line]. Český statistický úřad. [dostęp 2013-10-14]. (cz.).
- ↑ Franciszek Popiołek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939, s. 15.
- ↑ a b c Franciszek Popiołek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939, s. 115–120.
- ↑ a b c Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii. Przewodnik turystyczny, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1996, ISBN 83-7005-370-X, s. 210.
- ↑ Stanisław Zahradnik, Struktura narodowościowa Zaolzia na podstawie spisów ludności 1880-1991, Trzyniec: s. n., 1991, OCLC 749519031 [dostęp 2020-06-07] (pol.).
- ↑ Národní památkový ústav: Zabytki powiatu Frydek-Mistek. [dostęp 2013-10-14]. (cz.).
- ↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 245. ISBN 978-83-933109-3-7.