Burzyk północny
Burzyk północny[4], burzyk popielaty[5] (Puffinus puffinus) – gatunek średniej wielkości ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), zamieszkujący Atlantyk, jego wyspy i wybrzeża. Nie jest zagrożony.
| Puffinus puffinus[1] | |||
| (Brünnich, 1764) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
burzyk północny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 lęgowiska obszary nielęgowe | |||
Zasięg występowania edytuj
Burzyk północny lęgi odbywa na południowej Islandii, Szetlandach, Orkadach, Wyspach Owczych, Wyspach Brytyjskich, wybrzeżach bretońskich, na Maderze, Azorach, Ilhas Desertas, Wyspach Kanaryjskich oraz na wyspach stanu Massachusetts i na Nowej Fundlandii[2]. Szczególnie licznie spotykany na atlantyckich wybrzeżach Wysp Brytyjskich[3], a zwłaszcza na wyspach Rùm w Szkocji oraz Skomer, Skokholm i Bardsey w Walii[6]. Zimą rozprasza się po Atlantyku, osiągając na południu wybrzeża Ameryki Południowej poniżej równika oraz południowo-zachodnie wybrzeże RPA[3].
Do Polski zalatuje wyjątkowo (stwierdzony zaledwie 4 razy, ostatnio dwukrotnie w 2018 roku[7]).
Systematyka edytuj
Jest to gatunek monotypowy[2][8]. Jest blisko spokrewniony z burzykiem śródziemnomorskim (P. yelkouan), w tym z jego podgatunkiem mauretanicus uznawanym niekiedy za odrębny gatunek[2][4]. Były one dawniej uznawane za podgatunki burzyka północnego, podobnie jak kilka innych gatunków burzyków: wędrowny (P. huttoni), kalifornijski (P. opisthomelas), białorzytny (P. auricularis) i nowozelandzki (P. gavia)[2].
Morfologia edytuj
- Cechy gatunku
- Wielkością dorównuje mewie śmieszce. Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała czarny, brunatny lub brązowy, spód biały; spodni brzeg skrzydeł nieco ciemniejszy. Sylwetka wydłużona, skrzydła wąskie o ostrych końcach. Cienki matowoczarny dziób, nogi różowe. Upierzenie dorosłych i młodych osobników jest podobne.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 30–38 cm
rozpiętość skrzydeł 76–85 cm
masa ciała ok. 350–460 g
Ekologia i zachowanie edytuj
- Biotop
- Przybrzeżne wody otwartych mórz.
- Zachowanie
- Lata nisko nad powierzchnią wody, na zmianę wykorzystując szybkie uderzenia skrzydeł i lot ślizgowy. Jak inne burzyki świetnie wykorzystuje zmienne prędkości wiatru nad falami do szybowania pozwalającego na spokojną obserwację tafli morza. Ptak wędrowny i koczujący nieregularnie, ale nie zapuszcza się zazwyczaj w głąb lądu.
- Gniazdo
- Na wysepkach i klifach w wykopanej przez siebie norze (do 1,5 m głębokości) lub w szczelinach skał. Wewnątrz można znaleźć trawę, kwiaty i pióra. Gnieździ się kolonijnie w grupach liczących dziesiątki tysięcy par (na wyspie Rùm w archipelagu Wysp Brytyjskich nawet do 100 000 par).
- Jaja
- Jedno jajo w zniesieniu, w kwietniu lub maju.
- Wysiadywanie
- Jajo wysiadywane jest przez okres 47–55 dni przez obydwoje rodziców. Gdy jeden ptak je ogrzewa, drugi szuka pokarmu, oddalając się na kilometry w morze. Powroty do gniazd następują dopiero o zmroku lub nawet nocą, czemu towarzyszy powitalny donośny wrzask drugiego partnera przypominający warczenie lub krakanie. Hałas ten trwa do świtu, aż ptak od aprowizacji odlatuje. Pozostawiony sam drugi burzyk pozostaje w ciszy. Również w czasie lotu gatunek ten nie wydaje głosu. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60–70 dniach, kiedy nauczą się już latać.
- Wiek
- Najstarszy zaobrączkowany burzyk północny miał w chwili kontroli żywego osobnika obrączkę założoną ponad 50 lat i 11 miesięcy wcześniej, a kolejny rekordzista 49 lat i 8 miesięcy[9].
- Pożywienie
- Drobne ryby, mięczaki, w tym głowonogi i inne zwierzęta oraz odpadki zbierane z powierzchni wody.
Status i ochrona edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje burzyka północnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Całkowitą liczebność populacji szacowano w 2015 roku na 1 026 000 – 1 177 500 osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany[3].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[10].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Puffinus puffinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Manx Shearwater (Puffinus puffinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-01)].
- ↑ a b c d Puffinus puffinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 - burzykowate - Petrels & shearwaters (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-19].
- ↑ Burzyk popielaty. [w:] zapytaj.onet.pl [on-line]. Ringier Axel Springer. [dostęp 2020-06-21].
- ↑ Manx shearwater (Puffinus puffinus). Joint Nature Conservation Committee. [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
- ↑ Fransson, T., Jansson, L., Kolehmainen, T., Kroon, C. & Wenninger, T.: EURING list of longevity records for European birds. 2017. [dostęp 2019-09-02]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia edytuj
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).