Bykownia
Bykownia (ukr. Биківня, ros. Быковня) – dawna wieś na Ukrainie, od 1923 roku w granicach Kijowa.
 nr rej. 80-366-000
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Bykownia |
| Typ cmentarza |
cmentarz ofiar zbrodni stalinowskich |
| Wyznanie |
wielowyznaniowy |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
5,3 ha |
| Liczba pochówków |
ok. 120 000 |
| Data otwarcia | |
Położenie na mapie Kijowa  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego  | |
 50°28′19,80″N 30°41′52,99″E/50,472167 30,698053
| |
Miejsce pochowania ofiar zbrodni stalinowskich edytuj
Pobliski lasek to miejsce pochówku ofiar masowych mordów w czasach stalinowskich. Liczbę pochowanych w tym rejonie oblicza się nawet na 100–120 tysięcy[1]; w większości są to ofiary ukraińskie z lat 1937–1938 (okres tzw. wielkiego terroru)[2]. W 1937 roku kijowskie NKWD zwróciło się do ministerstwa odpowiedzialnego za lasy państwowe, by w lesie Bykownia we wskazanych kwartałach wydzielić 4,5 ha dla ich potrzeb[2]. Wokół wyznaczonego terenu, otoczonego dookolną drogą, wzniesiono szczelny, drewniany płot o wysokości 3 metrów; obszar zamknięty drogą miał powierzchnię 5,3 ha[2]. Miejsce pochówku ofiar mordu, dokonywanego prawie wyłącznie przez strzał w głowę[2], upamiętnione jest pomnikiem, krzyżem i kamieniem pamiątkowym. W latach 70. XX wieku władze planowały wybudowanie tu dworca autobusowego w celu zatarcia śladów. Wszystkie groby były kilkakrotnie ekshumowane[2]. Pierwsze, tajne ekshumacje miały miejsce w 1971 roku; według przypuszczeń prof. Andrzeja Koli, szefa polskiej ekipy archeologów prowadzących badania w Bykowni, służyły one wyczyszczeniu grobów z przedmiotów, które pozwoliłyby na identyfikację narodowościową[2]. Oficjalna nazwa obiektu to „Państwowy rezerwat historyczno-memorialny Groby Bykowni” (ukr. Державний iсторико-меморіальний заповідник «Биківнянські могили»).
Podejrzewano, że prawdopodobnie to tu spoczywają szczątki części z 3435 obywateli polskich z tak zwanej „ukraińskiej listy katyńskiej” – w tym oficerów Wojska Polskiego, policjantów i urzędników, ofiar zbrodni katyńskiej, których miejsca pochówku do tej pory oficjalnie nie odnaleziono. Na terenie lasu odkryto liczne przedmioty pochodzenia polskiego (przeszło 4000 sztuk), w tym m.in. jamę o rozmiarach 3 × 3 m, głęboką na 2,5 m, zawierającą wyłącznie przedmioty polskie należące do wielu osób, np. ponad 70 par polskich butów wojskowych[2].
Badania archeologiczno-ekshumacyjne edytuj
Badania archeologiczno-ekshumacyjne w Bykowni rozpoczęto w 1989 roku[2]. Przeprowadzono wówczas doraźną ekshumację i przyznano, że w lesie leżą osoby zamordowane przez NKWD w latach 1937–1938 (wcześniej utrzymywano, że w Bykowni pogrzebano osoby zamordowane przez Niemców w czasie II wojny światowej)[2].
Badania w latach 2001–2004 edytuj
Badania prowadzone w Bykowni w latach 2001–2004 wykazały, że jest to największy na Ukrainie cmentarz ofiar komunizmu[1].
Badania w latach 2006–2007 edytuj
Po informacjach władz ukraińskich, w 2006 roku do badań poszukiwawczych przystąpił polski Instytut Pamięci Narodowej, który odnalazł między innymi 21 zbiorowych mogił Polaków. Taka identyfikacja poparta była znalezionymi licznymi przedmiotami świadczącymi o związkach z Polską – strzępkami mundurów, dokumentami, monetami, a nawet protezą dentystyczną określaną jako „polskiej szkoły”. Wśród znalezionych przedmiotów za najważniejsze dowody pochówku polskich oficerów w Bykowni uważa się odkryty w 2007 roku nieśmiertelnik st.sierż. Józefa Naglika oraz odnaleziony w tym samym roku grzebyk do wyczesywania wszy austriackiej firmy Matador Garantie, z wydrapanymi prawdopodobnie szpilką nazwiskami 4 polskich żołnierzy, w tym ppłk. Bronisława Szczyradłowskiego, będącego zastępcą dowódcy obrony Lwowa i Ludwika Dworzaka, profesora prawa karnego na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, najbliższego ucznia prof. Juliusza Makarewicza, a jednocześnie sędziego Sądu Apelacyjnego we Lwowie. Obaj znajdują się na ukraińskiej liście katyńskiej.
Badania w 2011 roku edytuj
W 2011 roku w Bykowni prowadzono prace ekshumacyjne, kierowane przez prof. Andrzeja Kolę, szefa Zakładu Archeologii Podwodnej w Katedrze Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu[2]. Odnaleziono kolejne przedmioty pochodzenia polskiego, jednak określenie nazwisk konkretnych ofiar okazało się w większości przypadków niemożliwe wskutek wcześniejszych ekshumacji i braku przedmiotów umożliwiających identyfikację[2]. Do 4 czerwca 2011 roku ustalono nazwiska 9 polskich ofiar pogrzebanych w Bykowni, figurujące na ukraińskiej liście katyńskiej[2]. Ogólna liczba polskich ofiar pochowanych w tym miejscu została oszacowana przez archeologów na ok. 1700[2]. 30 czerwca 2011 roku w Bykowni odbył się symboliczny pogrzeb 492 polskich ofiar wydobytych z dołów śmierci[3].
2015 edytuj
17 września 2015 roku premier Polski Ewa Kopacz i Ukrainy Arsenij Jaceniuk wzięli udział w oficjalnej ceremonii upamiętniającej ofiary totalitaryzmu w Bykowni[4].
Polski Cmentarz Wojenny w Bykowni edytuj
28 listopada 2011 roku Prezydent RP Bronisław Komorowski i Prezydent Ukrainy Wiktor Janukowicz wmurowali akt erekcyjny pod budowę Polskiego Cmentarza Wojennego w Bykowni, czwartego spośród tzw. cmentarzy katyńskich[5]. Uroczyste otwarcie i poświęcenie cmentarza nastąpiło 21 września 2012 roku z udziałem Bronisława Komorowskiego i Wiktora Janukowycza[6].
Bykownia w kulturze edytuj
Pracom archeologiczno-ekshumacyjnym w Bykowni poświęcony jest film dokumentalny Gdzie rosną poziomki w reżyserii Anny Ferens (2006). Zdjęcie autorstwa Maksymiliana Rigamonti, ukazujące prace ekshumacyjne, uzyskało pierwszą nagrodę w konkursie Grand Press Photo 2012[7][8].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Bykownia zaszkodzi stosunkom z Ukrainą [online], OtherSide, 20 sierpnia 2007 [dostęp 2011-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-18].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Odczytaliśmy dziewięć nazwisk naszdziennik.pl, 4–5 czerwca 2011 [dostęp 2011-06-05].
- ↑ Prace Rady OPWiM w Bykowni na Ukrainie. radaopwim.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)]. radaopwim.gov.pl, 5 lipca 2011 [dostęp 2011-08-28].
- ↑ Кортеж Яценюка хтось хотів підірвати з гранатомета [online], Експрес онлайн, 18 września 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-09-19] (ukr.).
- ↑ Iwona Krawczyk, Katarzyna Kazimierowska, Bronisław Komorowski z wizytą na Ukrainie [online], rp.pl, 2 listopada 2011 [dostęp 2011-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02].
- ↑ Ukraina: uroczystość otwarcia cmentarza w Bykowni [online], Onet.pl, 21 września 2012 [dostęp 2012-09-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
- ↑ Wybrano najlepsze zdjęcie roku [online], Wyborcza.pl, 16 maja 2012 [dostęp 2012-05-16] [zarchiwizowane z adresu 2012-05-19].
- ↑ Galeria Grand Press Photo 2012 [online], Press [dostęp 2020-08-22].
Bibliografia edytuj
- Sławomir Kalbarczyk: Przedmioty odnalezione w Bykowni i Kuropatach świadczą o polskości ofiar, Biuletyn IPN Nr 10–11 (81–82), październik–listopad 2007, ISSN 1641-9561, s. 47–54.
Linki zewnętrzne edytuj
- Wirtualny Cmentarz Bykownia www.bykownia.eu [dostęp 2011-12-08]