Bystrzyca (powiat lubelski)
Bystrzyca – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, w gminie Wólka[4][5]. Leży około 10 km od Lublina.
| wieś | |
 Zespół dworski w Bystrzycy, obecnie Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
489[2] |
| Strefa numeracyjna |
81 |
| Kod pocztowy |
20-258[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LUB |
| SIMC |
0393910[4] |
Położenie na mapie gminy Wólka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubelskiego  | |
 51°18′33″N 22°42′12″E/51,309167 22,703333[1]
| |
Wieś stanowi sołectwo gminy Wólka[6]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 467 mieszkańców[7].
Bystrzyca uzyskała lokację miejską w 1548 roku, zdegradowana po 1582 roku[8]. Prywatne miasto szlacheckie położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim województwa lubelskiego[9].
Historia edytuj
Według źródeł pochodzących z XIV i XV w., wieś w 1325 nosiła nazwę „Bestritia”, bądź „Bystrzyca Radzibogi”. Wieś nosi taką samą nazwę jak rzeka, nad którą leży – Bystrzyca, a jej herbem jest złote koło umieszczone na niebieskiej, rokokowej tarczy.
W Bystrzycy powstała pierwsza parafia na terenie późniejszej gminy Wólka. Pierwszy pleban, z 1326 roku, nosił imię Paweł, a dziesięcinę oddawały Bystrzycy Turka, Łuszczów, Długie, Sobianowice, Łysaków, Pliszczyn oraz Spiczyn, Jawidz i Kijany.
W 1452 roku w Bystrzycy zbudowano drewnianą kaplicę pw. Wniebowzięcia NMP. Obecny kościół w Bystrzycy pochodzi z lat 1709–1721, został wybudowany staraniem kanonika lubelskiego Jakuba Franciszka Żmudzkiego. Do budowy wykorzystano gotyckie drewniane portale drzwiowe[10]. Budynek powiększono pod koniec XIX wieku. W XVII wieku w skład parafii wchodziło aż 18 wsi. Warto w nim zobaczyć XVI-wieczny obraz Silencium i XVII-wieczny krzyż umieszczony w kruchcie. W lutym 2024 podczas prac modernizacyjnych pod podłogą kościoła odkryto dwie krypty – w jednej z nich stwierdzono obecność trumny; odkryto też fragmenty murów fundamentowych z XVIII w. oraz odsłonięto dawny ceglany próg wejściowy do świątyni[10].
Dobra bystrzyckie należały najpierw do Kijańskich, potem Jeło-Malińskich, a w 1727 roku ich właścicielami, do czasu konfiskaty dóbr dekretem PKWN, została rodzina Rojowskich herbu Cholewa. Wznieśli oni nad brzegiem rzeki klasycystyczny piętrowy pałac, od frontu ozdobiony portykiem wspartym na czterech kolumnach, kolistym podjazdem i klombem. Na klombie w drugiej połowie XIX w. jeden z właścicieli posadził jesion płaczący, by upamiętnić narodziny swojej córki. Drzewo to było pomnikiem przyrody, ale zostało ścięte w II połowie XX wieku.
W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca we wsi rodzina Wosiów udzieliła pomocy Lejzorowi Zandbergowi. W 1992 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Helenie i Pawłowi Woś tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[11].
Po II wojnie światowej, w 1947 roku pałac został przejęty przez władze na mocy dekretu PKWN o reformie rolnej. Zespół pałacowo-parkowy Rojowskich przejęło kuratorium oświaty w Lublinie i utworzyło w nim dom dziecka. W 1976 roku w pałacu został otwarty Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla dzieci upośledzonych umysłowo[12]. W trakcie remontu budynku zniknęły, opisane w 1921 roku w pamiętniku Marii Rojowskiej, sztukaterie, kolumny w salonie oraz lustra. Pojawiły się korytarze, nierówne schody, a oranżerię połączono z budynkiem głównym.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa lubelskiego.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 14142
- ↑ Strona gminy, liczba mieszkańców na dzień 32.12.2022 [dostęp 2023-03-27
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 132 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 24-25.
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ a b Bystrzyca. Krypty pod posadzką kościoła. tvn24.pl, 2024-02-04. [dostęp 2024-02-04]. (pol.).
- ↑ „Ich spokój goił nasze chore serca” – historia rodziny Wosiów | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-27].
- ↑ Anna Pachocka, Inny rodzaj fotografii. Pamiętnik Marii z Rojowskich Przanowskiej. [dostęp 2011-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)].
Bibliografia edytuj
- Bystrzyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 509.