Wikipedia

Cerkiew św. Mikołaja w Kośnej

Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy – prawosławna cerkiew parafialna w Kośnej. Należy do dekanatu Kleszczele diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Cerkiew św. Mikołaja
cerkiew parafialna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Miejscowość

Kośna

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Parafia

św. Mikołaja

Wezwanie

św. Mikołaja Cudotwórcy

Wspomnienie liturgiczne

9/22 maja; 6/19 grudnia;
16/29 września – św. Eufemii

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne ikony

Kośniańska ikona Matki Bożej

Położenie na mapie gminy Kleszczele
Mapa konturowa gminy Kleszczele, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew w Kośnej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew w Kośnej”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew w Kośnej”
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew w Kośnej”
Ziemia52°33′46,3″N 23°15′24,7″E/52,562861 23,256861
Multimedia w Wikimedia Commons
XIX-wieczne nagrobki rodziny Zielińskich w kwaterze za cerkwią w Kośnej

Położenie edytuj

Cerkiew znajduje się na niewielkim wzniesieniu, około 700 metrów w kierunku północno-wschodnim od końca zabudowy wsi Dasze.

Historia edytuj

Pierwsza cerkiew w Kośnej edytuj

W Kośnej funkcjonowała parafia unicka, podlegają diecezji włodzimiersko-brzeskiej. W 1797 razem z całym dekanatem drohiczyńskim znalazła się w unickiej diecezji supraskiej. W 1809, gdy car Aleksander I skasował tę administraturę, placówka duszpasterska ponownie znalazła się w diecezji włodzimiersko-brzeskiej[1]. Patronem na początku XIX w. był św. Jozafat Kuncewicz[2].

W 1838 liczbę wiernych uczęszczających do świątyni oszacowano na 814 osób[3]. Na początku tej samej dekady cerkiew w Kośnej zaliczono do najbiedniejszych świątyń unickich na Podlasiu[4]. Wyposażenie świątyni w latach 30. XIX w. było silnie zlatynizowane (podobnie było z innymi cerkwiami unickimi na Podlasiu). Utensylia liturgiczne typowe dla bizantyjskiej tradycji liturgicznej ponownie umieszczono w niej w tej samej dekadzie, w ramach koordynowanej przez biskupa Józefa Siemaszkę akcji zbliżania obrządku unickiego do obrzędów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, poprzedzającej masową konwersję unitów na prawosławie. W latach 30. XIX w. dla cerkwi zakupiono naczynia liturgiczne[5] i darochranitielnicę[6], zaś w 1839 nieodpłatnie przekazano na jej rzecz cerkiewnosłowiański ewangeliarz i Apostoł[7]. Wcześniej, w 1836, urządzono pomieszczenie ołtarzowe świątyni według wzorców prawosławnych, wstawiając do niej ołtarz, stół ofiarny i ikonostas[8]. Ikony dla dwurzędowego ikonostasu miał napisać Konstanty Sosnowski, syn Antoniego, proboszcza parafii w Kleszczelach[9], ostatecznie nie wywiązał się on jednak z umowy zawartej z konsystorzem[10]. Do 1837 z cerkwi usunięto również wstawione do niej w poprzednim stuleciu ołtarze boczne[11]. Świątynia nigdy nie posiadała natomiast organów ani ambony[12].

Duchowni służący w Kośnej zgodzili się na konwersję na prawosławie w 1838[13]. Na synodzie połockim placówka duszpasterska razem z pozostałymi parafiami unickimi na Podlasiu została włączona do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Cerkiew murowana edytuj

Murowaną cerkiew prawosławną w Kośnej zbudowano w 1881 na koszt skarbu państwa rosyjskiego[14].

W 1921 władze polskie odmówiły zarejestrowania cerkwi w Kośnej jako siedziby etatowej parafii prawosławnej[15]. Świątynia została natomiast udostępniona duchowieństwu neounickiemu, część wiernych poparła neounię. W 1928 ludność ta poprosiła rzymskokatolicką diecezję wileńską o erygowanie parafii neounickiej[16]; prośba ta została spełniona w 1936[17]. Działaniom neounitów starali się przeciwdziałać miejscowi duchowni prawosławni[16]. W 1929, w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych, Kościół rzymskokatolicki sądownie starał się uzyskać tytuł własności do obiektu, lecz jego roszczenia zostały odrzucone[16]. Po 1939 cerkiew ponownie przeszła w ręce prawosławnych[16].

W latach 90. XX w. cerkiew była remontowana (wymieniono zewnętrzne tynki i pokryto dach nową ocynkowaną blachą)[18].

Architektura edytuj

Cerkiew murowana, z wieżą-dzwonnicą od frontu. Otoczona kamiennym murem. W pobliżu prawosławny cmentarz[19].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Matus 2013 ↓, s. 55–57.
  2. ↑ Matus 2013 ↓, s. 86.
  3. ↑ Matus 2013 ↓, s. 100.
  4. ↑ Matus 2013 ↓, s. 299.
  5. ↑ Matus 2013 ↓, s. 245–246.
  6. ↑ Matus 2013 ↓, s. 255.
  7. ↑ Matus 2013 ↓, s. 269.
  8. ↑ Matus 2013 ↓, s. 307–308.
  9. ↑ Matus 2013 ↓, s. 311–312.
  10. ↑ Matus 2013 ↓, s. 317.
  11. ↑ Matus 2013 ↓, s. 331.
  12. ↑ Matus 2013 ↓, s. 333, 343.
  13. ↑ Matus 2013 ↓, s. 368.
  14. ↑ M. Bołtryk. Stara cerkiew w Starym Lewkowie. „Przegląd Prawosławny”. 1 (295), styczeń 2010. ISSN 1230-1078. 
  15. ↑ G. Sosna, D. Fionik: Pasynki i okolice. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
  16. ↑ a b c d Ł. Semeniuk: Cerkiew prawosławna na Północnym Podlasiu w latach 20-ch i 30-ch. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
  17. ↑ Parafia unicka pw. św. Nikity w Kostomłotach. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
  18. ↑ Kalendarz Prawosławny 2015, Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 140
  19. ↑ Ciekawe Podlasie. Cerkiew św. Mikołaja – Dasze (Kośna)

Bibliografia edytuj

  • Kalendarz Prawosławny 2014, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, ss. 233–234.
  • I. Matus: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013. ISBN 978-83-7431-364-3.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_św._Mikołaja_w_Kośnej&oldid=68224894”