Chąśnicy

Chąśnicy – słowiańscy wojownicy, walczący na podobieństwo skandynawskich wikingów. Nazewnictwo to można także odnosić do niektórych wypraw książąt pomorskich przeciwko Polsce wczesnopiastowskiej i księstwom niemieckim.

Plan osady Wolin z czasów chąśników

Etymologia

Zdaniem badaczy, nazwy chąśnicy i chąsa (grupa wojowników wraz z ich statkami) wywodzą się z połączenia dwóch pokrewnych słów: chasa (gromada, zgraja) i chąśba (napad, rozbój).

Siedziby

Ośrodkami, z których operowali chąśnicy były najczęściej główne miasta nad Bałtykiem lub większymi rzekami, m.in.: Arkona, Kołobrzeg, Zwierzyn (i inne ośrodki Obodrzytów), Stargard, Szczecin, Wolin.

Okres działalności

Za, na poły legendarne, początki wypraw chąśników uważa się już VI w., niebawem po osiedleniu się Słowian połabskich nad Bałtykiem (walki legendarnego potomka Lecha, księcia Wizymira z Duńczykami). Jednak bardziej wiarygodne wydają się dopiero przekazy historyczne z X w.: ok. 984 lub 985 w bitwie pod Fýrisvellir w Szwecji mieli brać udział wikingowie z Jomsborga, być może wsparci przez Słowian.

Bezspornie, za kres działalności chąśników uważa się lata 1184 (klęska księcia Bogusława I w bitwie pod Zingst) i w wyniku tego hołd lenny księcia, złożony w 1185 królowi Danii, Kanutowi VI.

Działalność

Pomijając legendarne walki Wizymira, który miał odebrać Danii m.in. Rugię i Skanię oraz wymienioną bitwę nad Fyris, główne działania chąśników przypadają na XII wiek. Zaś szczytem potęgi słowiańskich wikingów było panowanie księcia pomorskiego Racibora I.

Kalendarium

• 999 lub 1000 – Bitwa morska pod Svold, w której mieli uczestniczyć Słowianie (poświadczeni są wikingowie z Jomsborga)
• 1043 – chąśnicy zdobywają duńskie miasta Hedeby oraz Aarhus; Magnus I Dobry na trwałe niszczy Jomsborg i pali Wolin (odbudowany)
• poł. X w. – 1121 – niezależność chąśników wolińskich
• 1108/1109 – chąśnicy pomorscy oblegają i zajmują Ujście
• 1109 – nieudany wypad chąśników na Mazowsze
• 1127 – Pomorzanie będący pod władzą pierwszych Gryfitów, Warcisława I i Racibora I, przyjmują chrzest
• 1135 – pogrom floty Eryka II przez flotę Racibora I i Ranów oraz splądrowanie stolicy Danii
• 1136 – chąśnicy Racibora zdobywają i plądrują Konungahelę
• 1137 i 1138 – wyprawy Racibora pustoszą duńskie wybrzeża
• 26 czerwca 1147 – obodrzyccy chąśnicy łupią port w Lubece; klęska krzyżowców duńskich biskupa Assera pod Dębinem, k. Zwierzyna
• 1157 i 1162 – najazdy Waldemara I Wielkiego na bazy chąśników (piratów) na Pomorzu Zachodnim i Rugii
• jesień 1170 – odwetowy najazd chąśników pomorskich na Duńczyków (6 grudnia bitwa u brzegów Falster)
• 1178–1180 – wyprawy chąśników na liczne miejscowości w Meklemburgii i na Łużycach
• 1184 – klęska i utrata floty pomorskiej pod Zingst
• 1185 – hołd lenny ks. Bogusława I kończy epokę chąśników

Zobacz też

• Wiciądz

Bibliografia

• Boras Z., Książęta Pomorza zachodniego, Poznań 1996.
• Historia Pomorza, t. 1 (do roku 1466), pod red. Gerarda Labudy, cz. 2, Poznań 1969.
• Mechło W., Chąśnicy: słowiańscy wikingowie, Szczecin 2005.
• Pomorze militarne XII – XXI w. pod red. K. Kozłowskiego i E. Rymara, Szczecin 2004.