Wikipedia

Chanuka (seria monet)

izraelska seria monet

Chanuka (hebr. סידרת מטבעות חנוכה, sidrat matbe’ot chanuka) – seria monet, obejmująca izraelskie miedzioniklowe, srebrne i złote monety kolekcjonerskie emitowane przez Bank Izraela w latach 1958–1990, które upamiętniały żydowskie święto – Chanukę. Miały one status legalnego środka płatniczego, a dystrybuowane są przez Israel Coins and Medals Corporation (ICMC). Pierwsza moneta z serii została wybita w 1958 roku.

Chanuka
Awers 1 funta z 1961 roku upamiętniającej Powstanie Mahabeuszów
Rewers 1 funta z 1961 roku upamiętniającej Powstanie Mahabeuszów
Awers monety z chanukiją z Rosji, 1972 rok
Rewers monety z chanukiją z Rosji, 1972 rok

Emisja serii obejmuje okresy funta izraelskiego (1960–1980), szekla (1980–1985) i nowego szekla (od 1985).

Chanuka edytuj

Osobne artykuły: Chanuka i Chanukija.

Po około dwóch miesiącach od zakończenia Sukot Żydzi obchodzą Chanukę. Nie jest to święto, które pojawia się w Tanachu. W Talmudzie zapisane jest, iż Machabeusze podczas powstania (167–160 p.n.e.) zdobyli Świątynię Jerozolimską. W niej znaleźli jedno naczynie z czystą oliwą, której miało starczyć tylko na jeden dzień palenia się lampy. Ostatecznie lampa paliła się osiem dni. Według Pierwszej i Drugiej Księgi Machabejskiej Chanuka ma upamiętniać odnowienie odprawiania rytuałów świątynnych. Judaizm nie czci zwycięstwa militarnego. Traktuje Chanukę jako symbol cudu bożego, który pozwolił na tak długie palenie się oliwy. Święto trwa osiem dni i każdego zapala się jedną świecę świecznika zwanego Chanukiją, który powinien być ustawiony w oknie, aby każdy mógł dowiedzieć się o cudzie. Narracje syjonistyczna, a później państwowa zaczęły podkreślać militaryzm i odwagę Machabeuszów. Ich powstanie utożsamia się z walką o niepodległość i przeciwstawianiem się okupantowi[1].

Lista monet w serii edytuj

Funt izraelski edytuj

Seria monet z okresu obowiązywania funta izraelskiego obejmuje monety miedzioniklowe oraz srebrne (próby 500 i 750). Wszystkie wybijane były z jednym nominałem (1 ILP w latach 1958–1963, 5 ILP 1972–1973, 10 ILP 1974–1977, 25 ILP w 1978, 100 ILP w 1979). Każda moneta miała odmianę zwykłą i lustrzaną. W przypadku pierwszej monety z serii, z 1958 roku, ciężko jest odróżnić obie odmiany. Prawdopodobnie monety lustrzane i zwykłe były wybijane jednym stemplem. Pierwsze sztuki wykazywały cechy monet lustrzanych, a każde kolejne miały bardziej matowy wygląd. Dwie kolejne monety odbiegają tematycznie od reszty serii. Moneta z kibucem Deganja została wybita na 50. rocznicę powstania kibucu i w celu upamiętnienia kolektywnego osadnictwa w Izraelu. Moneta ta na awersie ma wybitą złą datę kalendarza gregoriańskiego (1960). Poprawną datą powinien być rok 1959, kiedy miała miejsce emisja na Chanukę. Druga odbiegająca tematycznie moneta z 1960 roku dedykowana jest Henrietcie Szold z okazji 100. rocznicy jej urodzin. Moneta z 1961 roku upamiętnia powstanie Machabeuszów, podczas którego zdobyto i poświęcono na nowo Świątynię Jerozolimską, co upamiętniane jest przez Chanukę. Reszta monet z tego okresu na rewersie ma przedstawienie Chanukij z różnych miejsc na świecie, w których mieszkali Żydzi oraz podpis świecznika w języku hebrajskim. Na awersie monet z lat 1962–1963 znajdował się nominał, nazwa waluty w języku hebrajskim, nazwa państwa w językach hebrajskim i arabskim oraz data według kalendarza gregoriańskiego i żydowskiego. Od 1973 roku na awersach pojawiła się również nazwa państwa w języku angielskim. Na monetach z 1976 i 1979 na awersach pojawił się dodatkowo herb Izraela. Moneta z 1976 roku na rewersie miała dodatkowo opis świecznika w języku angielskim[2].

Mennice: Swissmint – Berno; Drukarnia Rządowa – Jerozolima; Kanadyjska Mennica Królewska – Ottawa; Królewska Mennica Holenderska – Utrecht.

Odm. Moneta Rok emisji Nominał Stop Średnica (mm) Masa (g) Znak mennicy Stempel Mennica Nakład Nr Krause Wizerunek
1 Światło Tory[a][3] 1958 1 ILP CuNi 32 14 brak lustrzany Swissmint 5000 KM# 22 AwersRewers
2 zwykły 149 594
1 Henrietta Szold[4] 1960 1 ILP CuNi 32 14 מ lustrzany Królewska Mennica Holenderska 3000 KM# 28 AwersRewers
2 brak zwykły 16 781 AwersRewers
1 Kibuc Deganja[5] 1960 1 ILP CuNi 32 14 מ lustrzany Królewska Mennica Holenderska 4702 KM# 32 AwersRewers
2 brak zwykły 49 455 AwersRewers
1 Powstanie Machabeuszów[6] 1961 1 ILP CuNi 32 14 מ lustrzany Królewska Mennica Holenderska 9324 KM# 34 AwersRewers
2 brak zwykły 18 801 AwersRewers
1 Chanukija z Włoch[7] 1962 1 ILP CuNi 32 14 מ lustrzany Swissmint 5941 KM# 38 AwersRewers
2 brak zwykły 9560 AwersRewers
1 Chanukija z Północnej Afryki[8] 1963 1 ILP CuNi 32 14 מ lustrzany Królewska Mennica Holenderska 5412 KM# 42 AwersRewers
2 brak zwykły 9928 AwersRewers
1 Chanukija z Rosji[9] 1972 5 ILP Ag 750 34 20 מ lustrzany Drukarnia Rządowa 22 336 KM# 69.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 74 506 KM# 69.1
1 Chanukija z Babilonii[10] 1973 5 ILP Ag 500 34 20 מ lustrzany Drukarnia Rządowa 44 860 KM# 75.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 94 686 KM# 75.1
1 Chanukija z Damaszku[11] 1974 10 ILP Ag 500 34 20 מ lustrzany Drukarnia Rządowa 58 642 KM# 78.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 74 112 KM# 78.1 AwersRewers
1 Chanukija z Holandii[12] 1975 10 ILP Ag 500 34 20 מ lustrzany Drukarnia Rządowa 33 537 KM# 84.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 44 215 KM# 84.1 AwersRewers
1 Chanukija ze Stanów Zjednoczonych[13] 1976 10 ILP Ag 500 34 20 מ lustrzany Drukarnia Rządowa 19 989 KM# 87.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 24 844 KM# 87.1 AwersRewers
1 Chanukija z Jerozolimy[14] 1977 10 ILP CuNi 34 15 מ lustrzany Drukarnia Rządowa 29 516 KM# 91.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 46 106 KM# 91.1 AwersRewers
1 Chanukija z Francji[15] 1978 25 ILP CuNi 34 15 מ lustrzany Kanadyjska Mennica Królewska 22 300 KM# 94.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły Drukarnia Rządowa 36 200 KM# 94.1 AwersRewers
1 Chanukija z Egiptu[16] 1979 100 ILP Ag 500 34 20 מ lustrzany Swissmint 19 019 KM# 103.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 31 588 KM# 103.1

Szekel edytuj

Seria monet z okresu szekla obejmuje monety srebrne próby 850. Monety z lat 1980 i 1981 miały jeden nominał (1 ILR), natomiast wybijane w latach 1982–1985 miały już dwa nominały (1 ILR i 2 ILR). Monety jednoszeklowe były wybijane zwykłym stemplem, a dwuszeklowe lustrzanym. Wszystkie miały na rewersie wizerunek świecznika wraz z jego podpisem w języku hebrajskim. Na awersach natomiast wybito nominał, nazwę waluty w językach hebrajskim i angielskim, nazwę państwa w językach angielskim, hebrajskim i arabskim, herb Izraela oraz datę według kalendarza gregoriańskiego i żydowskiego. Na monecie z 1984 roku na rewersie widnieje dodatkowy opis świecznika w języku angielskim oraz daty istnienia obozu Theresienstadt[17].

Mennice: Swissmint – Berno; Mennica Bawarska – Monachium; Kanadyjska Mennica Królewska – Ottawa; Francuska Mennica Państwowa – Paryż; Mennica Państwowa Badenii-Wirtembergii – Stuttgart.

Odm. Moneta Rok emisji Nominał Stop Średnica (mm) Masa (g) Znak mennicy Stempel Mennica Nakład Nr Krause Wizerunek
1 Chanukija z Corfu[18] 1980 1 ILR Ag 850 30 14,4 מ lustrzany Kanadyjska Mennica Królewska 15 428 KM# 110.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły 23 753 KM# 110.1 AwersRewers
1 Chanukija z Polski[19] 1981 1 ILR Ag 850 30 14,4 מ lustrzany Francuska Mennica Państwowa 11 186 KM# 116.2 AwersRewers
2 ✡ zwykły Mennica Państwowa Badenii-Wirtembergii 16 115 KM# 116.1 AwersRewers
1 Chanukija z Jemenu[20] 1982 1 ILR Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Francuska Mennica Państwowa 14 475 KM# 123 AwersRewers
2 2 ILR 37 28,8 מ lustrzany Mennica Państwowa Badenii-Wirtembergii 8996 KM# 124 AwersRewers
1 Chanukija z Pragi[21] 1983 1 ILR Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Francuska Mennica Państwowa 12 777 KM# 129 AwersRewers
2 2 ILR 37 28,8 מ lustrzany Swissmint 10 894 KM# 131 AwersRewers
1 Chanukija z Theresienstadt[22] 1984 1 ILR Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Francuska Mennica Państwowa 11 004 KM# 144 AwersRewers
2 2 ILR 37 28,8 מ lustrzany Swissmint 10 011 KM# 145 AwersRewers
1 Chanukija z Aszkenazu[23] 1985 1 ILR Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Francuska Mennica Państwowa 9460 KM# 161 AwersRewers
2 2 ILR 37 28,8 מ lustrzany Swissmint 9225 KM# 162 AwersRewers

Nowy szekel edytuj

Seria monet z okresu nowego szekla obejmuje monety srebrne próby 850. Wszystkie monety mają dwa nominały (1 ILS i 2 ILS). Monety jednoszeklowe były wybite zwykłym stemplem, a dwuszeklowe lustrzanym. Na rewersach widnieje wizerunek świecznika wraz z jego podpisem w języku hebrajskim. Na awersach natomiast wybito nominał, nazwę waluty w językach hebrajskim i angielskim, nazwę państwa w językach angielskim, hebrajskim i arabskim, herb Izraela oraz datę według kalendarza gregoriańskiego i żydowskiego[24].

Mennice: Hiszpańska Mennica Królewska – Madryt; Mennica Bawarska – Monachium; Mennica Państwowa Badenii-Wirtembergii – Stuttgart; Królewska Mennica Holenderska – Utrecht.

Odm. Moneta Rok emisji Nominał Stop Średnica (mm) Masa (g) Znak mennicy Stempel Mennica Nakład Nr Krause Wizerunek
1 Chanukija z Algierii[25] 1986 1 ILS Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Mennica Państwowa Badenii-Wirtembergii 8227 KM# 175 AwersRewers
2 2 ILS 37 28,8 מ lustrzany 8343 KM# 176 AwersRewers
1 Chanukija z Anglii[26] 1987 1 ILS Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Mennica Państwowa Badenii-Wirtembergii 7810 KM# 183 AwersRewers
2 2 ILS 37 28,8 מ lustrzany Mennica Bawarska 8039 KM# 184 AwersRewers
1 Chanukija z Tunezji[27] 1988 1 ILS Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Królewska Mennica Holenderska 6688 KM# 191 AwersRewers
2 2 ILS 37 28,8 מ lustrzany 7110 KM# 192 AwersRewers
1 Chanukija z Persji[28] 1989 1 ILS Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Hiszpańska Mennica Królewska 6171 KM# 205 AwersRewers
2 2 ILS 37 28,8 מ lustrzany 6282 KM# 206
1 Chanukija z Koczin[29] 1990 1 ILS Ag 850 30 14,4 ✡ zwykły Mennica Państwowa Badenii-Wirtembergii 5259 KM# 215 AwersRewers
2 2 ILS 37 28,8 מ lustrzany 5383 KM# 216 AwersRewers

Uwagi edytuj

  1. ↑ „(...) bo lampą jest nakaz, a światłem Prawo (...)” Prz 6:23

Przypisy edytuj

  1. ↑ Unterman 2015 ↓, s. 219–220.
  2. ↑ Cuhaj 2014 ↓, s. 1270-1276.
  3. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, תורה אור [online] [dostęp 2021-08-15].
  4. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, הנרייטה סאלד [online] [dostęp 2021-08-15].
  5. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, קיבוץ דגניה [online] [dostęp 2021-08-15].
  6. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, וישלח נפשו מנגד [online] [dostęp 2021-08-15].
  7. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מאיטליה [online] [dostęp 2021-08-16].
  8. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מצפון אפריקה [online] [dostęp 2021-08-16].
  9. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מרוסיה [online] [dostęp 2021-08-16].
  10. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מבבל [online] [dostęp 2021-08-16].
  11. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מדמשק [online] [dostęp 2021-08-16].
  12. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מהולנד [online] [dostęp 2021-08-16].
  13. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מארצות הברית [online] [dostęp 2021-08-16].
  14. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מירושלים [online] [dostęp 2021-08-16].
  15. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מצרפת [online] [dostęp 2021-08-16].
  16. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה ממצרים [online] [dostęp 2021-08-16].
  17. ↑ Cuhaj 2014 ↓, s. 1277-1278.
  18. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מקורפו [online] [dostęp 2021-08-16].
  19. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מפולין [online] [dostęp 2021-08-16].
  20. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכייה מתימן [online] [dostęp 2021-08-17].
  21. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מפראג [online] [dostęp 2021-08-17].
  22. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מטרזיינשטאט [online] [dostęp 2021-08-17].
  23. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מאשכנז [online] [dostęp 2021-08-17].
  24. ↑ Cuhaj 2014 ↓, s. 1282-1283.
  25. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מאלג'יר [online] [dostęp 2021-08-17].
  26. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מאנגליה [online] [dostęp 2021-08-17].
  27. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מתוניסיה [online] [dostęp 2021-08-17].
  28. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מפרס [online] [dostęp 2021-08-17].
  29. ↑ החברה הישראלית למדליות ולמטבעות, חנוכיה מקוצ'ין [online] [dostęp 2021-08-17].

Bibliografia edytuj

  • George Cuhaj, Standard Catalog of World Coins 1901-2000, Iola: Krause Publications, 2014.
  • Alan Unterman, Żydzi. Wiara i życie, Warszawa: Książka i Wiedza, 2015.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chanuka_(seria_monet)&oldid=69869758”