Wikipedia

Chotomów

wieś w województwie mazowieckim

Chotomów – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie legionowskim, w gminie Jabłonna[5][6]. Przez miejscowość przechodzi linia kolejowa nr 9 Warszawa – Gdańsk z przystankiem Chotomów.

Chotomów
wieś
Ilustracja
Dom Strażaka im. Polikarpa Wróblewskiego przy ul. Partyzantów 27 w Chotomowie
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

legionowski

Gmina

Jabłonna

Liczba ludności (2011)

5266[2][3]

Strefa numeracyjna

22

Kod pocztowy

05-123[4]

Tablice rejestracyjne

WL

SIMC

0002973[5]

Położenie na mapie gminy Jabłonna
Mapa konturowa gminy Jabłonna, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Chotomów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Chotomów”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Chotomów”
Położenie na mapie powiatu legionowskiego
Mapa konturowa powiatu legionowskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Chotomów”
Ziemia52°24′39″N 20°53′06″E/52,410833 20,885000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chotomowie

Historia edytuj

Chotomów był wzmiankowany w XIV wieku. Miał status wsi duchownej. W 1580 znajdował się w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[7]. W 1795 znalazł się w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warszawskim, od 1815 w Królestwie Polskim.

W średniowieczu powstała w Chotomowie parafia katolicka. Była ona wzmiankowana w zapisie biskupa Czcibora z dnia 20 lipca 1387 dotyczącym wydzielenia z parafii w Radzyminie nowej parafii w Wieliszewie[8].

W latach 1861–1865 w południowej części miejscowości, na miejscu wcześniejszej, drewnianej, świątyni wybudowano neogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny według projektu Franciszka Lanciego z fundacji Maurycego Potockiego[9].

Podczas I wojny światowej w Chotomowie działała Polska Organizacja Wojskowa[10]. Dowódcą obwodu POW był Polikarp Wróblewski. W nocy z 10 na 11 listopada 1918 Jan Trzaskoma zgromadził w Chotomowie peowiaków z okolicznych miejscowości (Chotomów, Jabłonna, Olszewnica, Krubin, Kałuszyn, Skrzeszew) i 11 listopada 1918 zaatakowali oni niemiecki garnizon w Jabłonnie Nowej, doprowadzając trzy dni później do jego kapitulacji[11].

 
Pomnik Orła Białego w Chotomowie

Z inicjatywy Polikarpa Wróblewskiego w 1918 założono ochotniczą straż pożarną[12].

Przy dzisiejszej ul. Partyzantów 8 wybudowano w latach 20. Dom Ludowy, pełniący obecnie rolę domu katechetycznego miejscowej Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[13].

W 1924 z pieniędzy przekazanych przez papieża Piusa XI (10 tys. lirów) i pochodzących z innych źródeł Fundacja dla Polskich Inwalidów Wojennych im. Ojca Św. Piusa IX (założyciele: bp Stanisław Gall, ks. Zygmunt Kaczyński, gen. Władysław Olszewski, gen. Stefan Suszyński i ks. Stefan Ugniewski) zakupiła w Chotomowie za 5 tys. dolarów i 700 milionów marek nieruchomość o powierzchni ok. 30 morgów. W 1926 założyła tam Zakład Sierot po Inwalidach Wojennych (korzystały z niego dziewczęta w wieku 3–18 lat), który prowadziły siostry ze Zgromadzenia Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej. Początkowo Zakład korzystał z drewnianych budynków znajdujących się na posesji, lecz rosnąca liczba podopiecznych skłoniła Fundację do decyzji o wybudowaniu nowego gmachu, według projektu prof. Edgara Aleksandra Norwertha, czołowego polskiego architekta, profesor Politechniki Warszawskiej[12][14]. Budynek oddano do użytku w 1937[14].

 
Dom katechetyczny przy ul. Partyzantów 8 w Chotomowie (dawny Dom Ludowy)

W 1935 rozpoczęto w Chotomowie budowę domu Pracy Społecznej im. Marszałka Piłsudskiego wraz z remizą Ochotniczej Straży Pożarnej. Obiekt zaprojektował wybitny architekt warszawski Antoni Dygat. Do wybuchu II wojny światowej ukończono jedynie parter budynku. Kontynuacja budowy nastąpiła dopiero w 1978 i trwała do 1983[15].

12 września 1939 w okolicach Chotomowa miały miejsce walki 20. Dywizji Piechoty Armii „Modlin” z wojskami niemieckimi. W 1940 w pobliżu lasu i ulicy Gen. Lucjana Żeligowskiego wybudowano tymczasowe betonowe bunkry (zachowały się po wojnie w bardzo dobrym stanie).

W sierpniu 1941 Niemcy zamordowali na terenie między Chotomowem a Olszewnicą Starą wielu Żydów[16].

Przez cały okres okupacji niemieckiej w Chotomowie przechowywano obraz Jana Matejki z 1891 pt. Konstytucja 3 Maja 1791 roku, który został tutaj ukryty we wrześniu 1939 przez Stanisława Gładysza, pracownika Galerii „Zachęta”, późniejszego żołnierza Armii Krajowej w 708 plutonie ps. „Jarema”[12].

W czasie okupacji hitlerowskiej w Zakładzie Sierot, z narażeniem życia, zakonnice ukrywały przed niemieckim okupantem 10 żydowskich dzieci[17]. Niektóre z nich skierował tutaj Wydział Opieki Społecznej Zarządu Miejskiego w Warszawie, przy zaangażowaniu Jana Dobraczyńskiego, członka konspiracyjnej Rady Pomocy Żydom (Żegoty), który w tym celu przyjeżdżał do Chotomowa[12].

Podczas okupacji działała w Chotomowie konspiracyjna szkoła podoficerska. Jednym z jej absolwentów był Stanisław Sierawski (promocja 1942)[18].

1 i 3 sierpnia 1944 na terenie Chotomowa akcje zbrojne przeprowadziła Armia Krajowa. W wyniku działań wojennych w dużym stopniu został zniszczony kościół parafialny i budynek Domu Dziecka im. Ojca Świętego Piusa XI[9][14].

W 1983 zakończono rozpoczętą w 1978 rozbudowę remizy ochotniczej straży pożarnej[15].

W latach 2010–2012 wybudowano nad przebiegającą przez wieś linią kolejową Warszawa–Gdynia wiadukt samochodowy[19].

W październiku 2016 siostry służebniczki obchodziły 90-lecie działalności na rzecz sierot w Chotomowie. Przyjmuje się, że w całym tym okresie opiekę w prowadzonym przez nie zakładzie otrzymało około tysiąc dzieci[17].

 
Front budynku Domu Dziecka im. Ojca Świętego Piusa XI w Chotomowie (2017)

W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chotomów, po jej zniesieniu w gromadzie Jabłonna.

Szkolnictwo edytuj

W Chotomowie mieszczą się dwie szkoły podstawowe:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stefana Krasińskiego w Chotomowie przy ul. Partyzantów 124[20]
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Orła Białego w Chotomowie przy ul. Partyzantów 23[21]

Ochotnicza straż pożarna edytuj

Miejscowa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej została założona w 1918 dzięki inicjatywie Polikarpa Wróblewskiego. W 1935 rozpoczęto budowę w Chotomowie przy ul. Partyzantów 27 remizy strażackiej według projektu Antoniego Dygata. Do wybuchu wojny powstał jedynie parter. W latach 1978–1983 obiekt rozbudowano[22][12].

Parafia rzymskokatolicka edytuj

W miejscowości siedzibę ma Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Cmentarz parafialny edytuj

Osobny artykuł: Cmentarz parafialny w Chotomowie.

Przy ul. Kościelnej zlokalizowany jest cmentarz parafialny należący do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chotomowie.

 
Obraz Jana Matejki pt. „Konstytucja 3 Maja 1791 roku” ukrywany w Chotomowie przez cały okres okupacji niemieckiej

Zabytki edytuj

Pomniki edytuj

  • Pomnik Orła Białego pamięci poległych i pomordowanych w latach 1939–1945. Zaprojektował go Stefan Konrad Dobrowolski. Pomnik znajduje się przy rondzie, u zbiegu ulic Piusa i Partyzantów. Został odsłonięty 29 października 1961[12].
  • Pomnik poległych żołnierzy WP oraz poległych partyzantów został umieszczony tam, gdzie zginął dowódca 3 Kompanii I Rejonu Armii Krajowej por. Stefan Krasiński „Kacper”, kierownik szkoły w Chotomowie, w dniu 3 sierpnia 1944 w czasie działań wojennych, polegających na natarciu na załogę niemieckiego pociągu pancernego. Pomnik znajduje się na ul. Kościuszki w Legionowie przy granicy z Chotomowem[12].

Osoby związane z Chotomowem edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Chotomowem.
  • Józef Lemański (1929–2018) – działacz harcerski i konspiracyjny z czasów II wojny światowej, samorządowiec[23]
  • Wojciech Lemański (ur. 1960) – ksiądz katolicki, publicysta, bloger, działacz na rzecz upamiętnienia historii Żydów polskich[24]
  • Jerzy Łapiński (1940–2020) – aktor[25]
  • Stanisław Sierawski (1915–2022) – pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego[26]
  • Jan Trzaskoma (1897–1943) – polski wojskowy, legionista, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, później duchowny katolicki, działacz społeczny, zamordowany w KL Dachau[11]
  • Ligia Urniaż-Grabowska (1937–2017) – lekarka, działaczka opozycji demokratycznej w PRL, senator IV kadencji, wiceprezydent Legionowa[27]
  • Bohdan Wróblewski (1931–2017) – grafik, ilustrator, reżyser zdjęć reklamowych[28]
  • Polikarp Wróblewski (1898–1983) – żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej, społecznik, działacz ochotniczych straży pożarnych[12]
  • Marian Wyrzykowski (1904–1970) – aktor i reżyser[29]
Integralne części wsi Chotomów[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0002980 Chotomów osada leśna

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16398
  2. ↑ Wieś Chotomów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-02-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-04-15].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 154 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  6. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 265.
  8. ↑ Jacek Szczepański, Tradycja Mazowsza. Powiat legionowski. Przewodnik subiektywny, Warszawa 2011, s. 19.
  9. ↑ a b Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny. zabytek.pl. [dostęp 2022-08-02].
  10. ↑ Peowiacy i ich losy. Jabłonna, Chotomów, Krubin, Wieliszew. legionowo.pl. [dostęp 2022-07-24].
  11. ↑ a b Adam Białczak: Proboszcz Porządzia i Baranowa. to.com.pl, 7 kwietnia 2003. [dostęp 2022-07-24].
  12. ↑ a b c d e f g h Wieś Chotomów. pttk.pl. [dostęp 2022-07-12].
  13. ↑ Dom Ludowy, ob. budynek katechetyczno – administracyjno – mieszkalny. zabytek.pl. [dostęp 2022-07-28].
  14. ↑ a b c Rafał Degiel: Nasza Historia: Początki Fundacji Piusa XI w Chotomowie. gazetapowiatowa.pl, 6 maja 2022. [dostęp 2022-07-12].
  15. ↑ a b Jacek Szczepański, Tradycja Mazowsza. Powiat legionowski. Przewodnik subiektywny, Warszawa 2011, s. 58.
  16. ↑ Krzysztof Klimaszewski: Hekatomba Żydów z obozu w Pomiechówku w rejonie Janówka, Krubina i Olszewnicy 14 sierpnia 1941 r.. gazetapowiatowa.pl, 20 maja 2022. [dostęp 2022-08-10].
  17. ↑ a b Agnieszka Mosakowska: Radosny biskup Solarczyk na 90-leciu dzieła Sióstr Służebniczek w Chotomowie. gazeta powiatowa.pl, 18 października 2016. [dostęp 2022-07-12].
  18. ↑ Kamil Jagnieża: Zmarł płk Stanisław Sierawski, żołnierz Armii Krajowej, Powstaniec Warszawski i Honorowy Obywatel Gminy Jabłonna. gazetapowiatowa.pl, 12 lipca 2022. [dostęp 2022-07-28].
  19. ↑ Rafał Michałowski: Wiadukt w Chotomowie oficjalnie przejezdny. miejscowa.pl, 17 września 2012. [dostęp 2022-07-28].
  20. ↑ Historia szkoły. sp1chotomow.edupage.org. [dostęp 2022-07-23].
  21. ↑ Szkoła Podstawowa nr 2 im. Orła Białego w Chotomowie. sp2chotomow.edupage.org. [dostęp 2022-07-23].
  22. ↑ OSP Chotomów. gov.pl. [dostęp 2022-07-23].
  23. ↑ Józef Lemański. 1944.pl. [dostęp 2022-07-21].
  24. ↑ Dominik Zalewski: Koniec kary dla ks. Wojciecha Lemańskiego. Duszpasterz z Chotomowa będzie sprawował posługę w Łodzi. gazetapowiatowa.pl, 12 lipca 2018. [dostęp 2022-07-23].
  25. ↑ Zmarł Jerzy Łapiński. Aktor miał 79 lat. kurierjablonny.pl, 15 maja 2020. [dostęp 2022-07-21].
  26. ↑ JABŁONNA. 102. urodziny ppłka Stanisława Sierawskiego. toiowo.eu, 20 kwietnia 2017. [dostęp 2022-07-23].
  27. ↑ Zmarła Ligia Urniaż-Grabowska – była wiceprezydent Legionowa. gazetapowiatowa.pl, 28 listopada 2017. [dostęp 2022-07-23].
  28. ↑ Bohdan Wróblewski. wyborcza.pl, 6 czerwca 2017. [dostęp 2022-07-23].
  29. ↑ Marian Wyrzykowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2022-07-23].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chotomów&oldid=72833557”