Cieśnina Witiaz
Cieśnina Witiaz (ang. Vitiaz Strait, ros. Пролив Витязь, indonez. Selat Vitiaz) – cieśnina oddzielająca Nową Brytanię od półwyspu Huon, w północno-wschodniej Nowej Gwinei[1][2].
 Korweta „Witeź”, od której cieśnina wzięła nazwę | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lądy • Oddziela • Od |
|
 Północno-wschodnia Nowa Gwinea i zachodnia część archipelagu Bismarcka | |
Położenie na mapie Papui-Nowej Gwinei  | |
 5°35′S 147°00′E/-5,583333 147,000000
| |
Cieśnina została nazwana przez rosyjskiego podróżnika Nikołaja Nikołajewicza Mikłucho-Makłaja dla upamiętnienia korwety „Witeź”, na pokładzie której żeglował od października 1870, odbywając podróż z Ameryki Południowej na wyspy Pacyfiku i docierając w te strony we wrześniu 1871 roku[3].
Hydrografia edytuj
Głęboka na 1200 metrów cieśnina stała się obiektem zainteresowania oceanografów z Australii i USA, którzy badali jej wody w latach 1985, 1986, 1988, 1991 i 1992 w ramach szeroko zakrojonego projektu Western Equatorial Pacific Ocean Circulation Study (WEPOCS)[4].
Przez Vitiaz Strait przepływa z południa na północ prąd morski niosący mocno zasolone i dotlenione masy wody z Morza Salomona[5].
Pierwsi Europejczycy edytuj
Abel Tasman w roku 1643 widział leżącą w cieśninie wyspę Umboi, ale nie zorientował się, że cieśnina oddziela ją od brzegów Nowej Gwinei[6]. William Dampier sporządził mapę cieśniny pomiędzy Umboi i Nową Brytanią (Cieśnina Dampiera) w roku 1700[7]. Dampier ustalił, że masa lądowa, którą sam nazwał Nową Brytanią, jest wyspą. Żeglując na północ naniósł na mapę i nazwał szereg wysp i wysepek położonych pomiędzy cieśniną swego imienia a Vitiaz Strait: Sir George Rook’s Island (później Rooke Island, obecnie Umboi Palau), Long Island (Arop Palau) i Crown Island[8].
II wojna światowa edytuj
W czasie walk na Nowej Gwinei (1942-1945), Vitiaz Strait nabrała ogromnego znaczenia strategicznego. 8 marca 1942 roku w Lae i Salamaua nad zatoką Huon wylądowały dwa bataliony armii japońskiej, co dało jej kontrolę nad cieśninami Vitiaz i Dampiera[9], jednak utraciła ją gdy w październiku wojska australijskie zdobyły Finschhafen, zaś siły US Army dokonały lądowania na Nowej Brytanii w grudniu 1943 roku[10]. Generał Douglas MacArthur 12 lutego 1944 roku ogłosił, że wojska amerykańskie zajęły nie bronioną Rooke Island (Umboi)[11][12].
Przypisy edytuj
- ↑ George R. Cresswell: Coastal currents of northern Papua New Guinea, and the Sepik River outflow, Marine Freshwater Research 2000, s. 553–564.
- ↑ Walter Zenk, Gerold Siedler, Akio Ishida, Jürgen Holfort, Yuji Kashino, Yoshifumi Kuroda, Toru Miyama, Thomas J. Müller: Pathways and variability of the Antarctic Intermediate Water in the western equatorial Pacific Ocean, Progress in Oceanography 67/2005, s. 245–281.
- ↑ 'Mikluho-Maklai, Nicholai Nicholaievich (1846-1888)', „Australian Dictionary of Biography”.
- ↑ George R. Cresswell: Coastal currents of northern Papua New Guinea..., s. 553.
- ↑ M. Tsuchiya, R. Lukas, R. A. Fine, E. Firing, E. Lindstrom, 1989 'Source waters of the Pacific Equatorial Undercurrent.’ „Progress in Oceanography” 23/1989, s. 101.
- ↑ Andrew Sharp: The Voyages of Abel Janszoon Tasman, 1968.
- ↑ William Dampier: Dampier’s Voyages, ed. John Masefield 1906.
- ↑ William Dampier: A Continuation of a Voyage to New Holland, Ch. 4 New Britain Discovered.
- ↑ Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1976, s. 482.
- ↑ Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu, s. 540.
- ↑ U.S. Troops Seize Vitiaz Strait Isle, „New York Times” 15 lutego 1944, s. 6.
- ↑ Frank Dexter: Rooke Island Occupied, „The Argus” (Melbourne, Victoria), 16 lutego 1944, s. 16.