Wikipedia

Cmentarz wojenny z I i II wojny światowej w Dukli

cmentarz poległych w I i II wojnie światowej

Cmentarz wojenny z I i II wojny światowej w Dukli – cmentarz z I i II wojny światowej położony na terenie miejscowości Dukla, w gminie Dukla, w powiecie krośnieńskim, w województwie podkarpackim.

Cmentarz wojenny z I i II wojny światowej
w Dukli
Ilustracja
Wejście
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Dukla

Typ cmentarza

wojenny

Stan cmentarza

nieczynny

Położenie na mapie gminy Dukla
Mapa konturowa gminy Dukla, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dukla, cmentarz wojenny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Dukla, cmentarz wojenny”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dukla, cmentarz wojenny”
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego
Mapa konturowa powiatu krośnieńskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dukla, cmentarz wojenny”
Ziemia49°33′40,3″N 21°40′53,4″E/49,561194 21,681500
Multimedia w Wikimedia Commons

Cmentarz wojenny w Dukli jest jednym z największych w Polsce pod względem liczby pochówków[1]. Umieszczony został na liście Kanonu Krajoznawczego Polski.

Opis edytuj

Cmentarz usytuowany jest za sanktuarium św. Jana z Dukli. Składa się z dwóch osobnych sektorów rozdzielonych żywopłotem. W sektorze południowym pochowani są żołnierze polegli w czasie I wojny światowej, a w północnym – polegli w czasie II wojny światowej.

Cmentarz z I wojny światowej edytuj

Cmentarz z I wojny światowej jest pokłosiem ciężkich zimowych walk do jakich doszło w okolicach Dukli na przełomie 1914/1915 i na wiosnę 1915, kiedy to armia rosyjska chciała przełamać główny grzbiet Karpat i wedrzeć się na Nizinę Węgierską. Cmentarz został założony w latach 1921–24. Przeniesiono tu zmarłych z cmentarza przyszpitalnego oraz z licznych mogił usytuowanych w okolicy. W 70 mogiłach zbiorowych pochowano 3588 niezidentyfikowanych żołnierzy różnej narodowości. Pierwotnie mogiły miały formę betonowych obramowań wypełnionych ziemią z niskimi betonowymi krzyżami. W czasie remontu w 2004, usunięto spękane obramowania zachowując krzyże, a mogiły splantowano i obsiano trawą, pozostawiając przejście do dużego metalowego krzyża stojącego tuż przy ogrodzeniu[1][2].

  •  
    Sektor I wojny światowej
  •  
    Fragment cmentarza
  •  
    Fragment cmentarza

Cmentarz z II wojny światowej edytuj

Cmentarz wojenny z II wojny światowej w Dukli utworzono w latach 1947–54 po północnej stronie istniejącego cmentarza z I wojny światowej. Ekshumowano i przeniesiono zwłoki z tysięcy pojedynczych i masowych grobów żołnierzy radzieckich, czechosłowackich i polskich, poległych podczas ciężkich walk toczonych we wrześniu i październiku 1944 o Przełęcz Dukielską w ramach operacji dukielsko-preszowskiej. W kilkudziesięciu mogiłach zbiorowych i grobach indywidualnych pochowano tutaj około[1][2]:

Wśród pochowanych dotychczas zidentyfikowano zaledwie ponad 1,5 tys. poległych[2]. Groby i mogiły oznaczono radziecką gwiazdą, czeskim lwem i polskim orłem. Wśród poległych żołnierzy wielonarodowej Armii Radzieckiej najwięcej było Ukraińców. Byli też Polacy z kresów wschodnich wcieleni do tej armii[3].

Na cmentarz, ogrodzony niewysokim kamiennym murem, prowadzi charakterystyczna brama z łamanego piaskowca o wysokości 10,9 m. W centralnym miejscu cmentarza znajduje się pomnik obelisk z postacią umierającego żołnierza. Autorem założenia był architekt Stanisław Pąprowicz z Krosna[4]. Przed pomnikiem położone są trzy marmurowe tablice inskrypcyjne z napisami w językach rosyjskim, polskim i czeskim o treści:

CHWAŁA BOHATEROM
ARMII
RADZIECKIEJ
I CZECHOSŁOWACKIEJ
POLEGŁYM W 1944 ROKU
W OKOLICACH DUKLI
W WALCE Z HITLEROWSKIM
OKUPANTEM.
CZEŚĆ ŻOŁNIERZOM
I PARTYZANTOM POLSKIM
POLEGŁYM W WALCE
Z FASZYZMEM W LATACH
1939 – 1944.
SPOŁECZEŃSTWO WOJEWÓDZTWA
RZESZOWSKIEGO.

Mogiły otoczone są kamiennym obramowaniem z umieszczonym z godłem narodowym na szczycie. Przejścia pomiędzy grobami wyżwirowano. Na wielu mogiłach żołnierzy radzieckich znajdują się tablice imienne, ustawione staraniem rodzin odwiedzających cmentarz. Na nekropolii znajduje się metalowa tablica z planem rozmieszczenia mogił[2].

W 2015 rozpoczęto ustawianie na cmentarzu kamiennych tablic z nazwiskami zidentyfikowanych żołnierzy radzieckich, czechosłowackich i polskich[2].

Na cmentarzu chowane są nadal szczątki żołnierzy ekshumowane z odnalezionych miejsc spoczynku zlokalizowanych nie tylko w okolicach Dukli. W 2015 dzięki staraniom Prywatnego Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych w Krośnie, w miejscowości Krościenko Wyżne odnaleziono wrak niemieckiego samolotu Junkers Ju 87 z oznaczeniami Rumuńskich Królewski Sił Powietrznych, który rozbił się w 1944 w wypadku lotniczym w czasie szkolenia. Dokonano ekshumacji szczątków rumuńskiego pilota sierż. Ioana Clopa i pochowano go na cmentarzu w Dukli[5][6].

W 2016 Fundacja „Pamięć” podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych w miejscowości Szydłowiec odnalazła pochówek dwóch jeńców francuskich. Ich szczątki zostały przeniesione na cmentarz w Dukli i złożone w mogile zbiorowej[2].

  •  
    Pomnik centralny
  •  
    Tablice inskrypcyjne
  •  
    Nagrobek

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Barbara Uliasz: Cmentarze, kwatery i mogiły wojenne na Podkarpaciu. T. 1: Opisy. Stowarzyszenie Opieki Nad Starym Cmentarzem w Rzeszowie im. Włodzimierza Kozło i Oficyna Pobitno, Rzeszów 2006, s. 177. ISBN 978-83-918363-5-4.
  2. ↑ a b c d e f Dukla – cmentarz wojenny z I i II wojny światowej. mpn.rzeszow.uw.gov.pl. [dostęp 2020-12-02]. (pol.).
  3. ↑ Janusz Michalak: Dukla i okolice. Roksana Krosno, Krosno 1997, s. 62. ISBN 83-903843-5-3.
  4. ↑ Janusz Kubit: 105 ton i jeszcze trochę więcej. Dukielski Przegląd Samorządowy nr 2/2018. [dostęp 2020-12-17]. (pol.).
  5. ↑ W Dukli pochowano szczątki rumuńskiego pilota. TerazKrosno.pl, 15.11.2015. [dostęp 2021-01-04].
  6. ↑ Guba Pawłowska: Wydobyto wrak niemieckiego bombowca – dalsze losy i ustalenia. Krosnosfera, 21.02.2019. [dostęp 2021-01-04].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarz_wojenny_z_I_i_II_wojny_światowej_w_Dukli&oldid=72085661”