Wikipedia

Cmentarze wojenne na Chryszczatej

Cmentarze wojenne na Chryszczatej – rozproszone mogiły zbiorowe z I wojny światowej położone w masywie Chryszczatej (997 m), na terenie miejscowości Mików, w gminie Komańcza, w powiecie sanockim, w województwie podkarpackim.

Cmentarze wojenne
na Chryszczatej
Ilustracja
Cmentarz z I wojny światowej pod szczytem 997 m
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Mików

Typ cmentarza

wojenny

Stan cmentarza

nieczynny

Położenie na mapie gminy Komańcza
Mapa konturowa gminy Komańcza, po prawej znajduje się punkt z opisem „Chryszczata, cmentarz pod szczytem 997 m”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Chryszczata, cmentarz pod szczytem 997 m”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Chryszczata, cmentarz pod szczytem 997 m”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Chryszczata, cmentarz pod szczytem 997 m”
Ziemia49°18′21″N 22°11′04″E/49,305833 22,184444
Multimedia w Wikimedia Commons

Opis edytuj

Cmentarze żołnierskie na Chryszczatej są pokłosiem krwawych walk, do jakich doszło tu zarówno w 1914, jak i zimą 1915, gdy front przetaczał się przez ten teren[1]. Na wiosnę 1915 gdy zeszły śniegi okoliczna ludność wykonała i uporządkowała mogiły na miejscach pochówku. Liczba cmentarzy jest niepewna. Na mapie turystycznej z 2020 oznaczono sześć takich miejsc[2]. Według Wojciecha Krukara w masywie Chryszczatej znajdują się przynajmniej trzy cmentarze z I wojny światowej oddalone od siebie[3][4]. Są to:

Cmentarz na szczycie edytuj

(49°18′21″N 22°11′04″E/49,305833 22,184444)

Cmentarz znajduje się na leśnej polanie (Leśnictwo Mików - oddz. nr 71a) przy czerwonym szlaku turystycznym w odległości 300 m na zachód od betonowego słupa postawionego na szczycie góry (pozostałość po wieży triangulacyjnej). Zajmuje powierzchnię czworoboku nie większą jak 22 x 14 m, na której znajduje się 7 mogił zbiorowych. Jeszcze w latach 50. XX w. mogiły były wyraźnie zaznaczone z mocno spróchniałymi krzyżami. Brak jakichkolwiek danych co do liczny pochowanych. W pobliżu cmentarza teren poryty jest ciągnącymi się liniami stanowisk, okopów i rowów strzeleckich[5].

W maju 2007 miejscowi leśnicy Nadleśnictwa Komańcza ułożyli kamienny półkrąg z głazów skalnych i w jego środku ustawili typowy dla grobów wojennych drewniany krzyż z daszkiem i tabliczką - dar od PTTK Oddział w Krośnie. Na tabliczce napis:

Światło i szum lasu
Grają nad tym grobem śmiertelnej ciszy
Przysłuchują się miłosierne
Gwiazdy Boże

W listopadzie 2018 Nadleśnictwo Komańcza ukończyło akcję stawiania na leśnych cmentarzach wojennych zlokalizowanych na obszarze Nadleśnictwa 10 drewnianych dużych krzyży. Mają one około 2 m wysokości i przypominają te z cmentarza na Łysej Górze w Beskidzie Niskim, zaprojektowane przez słowackiego architekta Dušana Jurkoviča[6].

  •  
    Krzyż z 2007
  •  
    Ślady okopów
  •  
    Krzyż

Cmentarz na Pizorkach edytuj

(49°17′51″N 22°09′07″E/49,297500 22,151944)

Cmentarz znajduje się na zachodnich stokach Chryszczatej na grzbiecie Pizorki na zachód od najwyższej jego kulminacji 818 m[7]. W 1999 miał kształt prostokąta o wymiarach około 20x30 m i obejmował kilkanaście mogił bez krzyży i nagrobków. W okresie międzywojennym stał duży drewniany krzyż, co kilka lat wymieniany na nowy[2][4].

Cmentarz na Czartoryjach edytuj

(49°17′48″N 22°10′42″E/49,296667 22,178333)

Cmentarz znajduje się na południowo-zachodnim ramieniu Chryszczatej na grzbiecie zwanym Czartoryja w pobliżu jego kulminacji 887 m[7]. W 1999 zachował się fragment ułożonego z kamieni kolistego cokołu z małym pomniczkiem z krzyżem[2][4].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Stanisław Kłos: Bieszczady. Przewodnik. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1986, s. 203.
  2. ↑ a b c Bieszczady. Mapa Turystyczna. skala 1: 50 000. Wydawnictwo Compass, Kraków 2020, s. 1, 2. ISBN 978-83-8184-107-8.
  3. ↑ Wojciech Krukar, Paweł Swianiewicz, Tadeusz Andrzej Olszański, Paweł Luboński: Bieszczady. Przewodnik. Oficyna wydawnicza Rewasz, Pruszków-Olszanica 1994, s. 147. ISBN 83-85557-09-1.
  4. ↑ a b c Wojciech Krukar: Okolice Komańczy i Woli Michowej. Mapa turystyczno-nazewnicza.. PiTR-Kartografia, Warszawa 1999, s. 202. ISBN 83-86240-45-8.
  5. ↑ Edward Orłowski: Leśne ślady wielkiej wojny z czasów walk o odzyskanie niepodległości. komancza.krosno.lasy.gov.pl. [dostęp 2021-01-09]. (pol.).
  6. ↑ Edward Orłowski: Leśne ślady wielkiej wojny, która przyniosła niepodległość Polsce.. krosno.lasy.gov.pl. [dostęp 2021-01-09]. (pol.).
  7. ↑ a b Mapa topograficzna 1:10 000. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. [dostęp 2021-01-14].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarze_wojenne_na_Chryszczatej&oldid=72085819”