Colossopantopodus

wymarły rodzaj stawonogów

Colossopantopodus – wymarły rodzaj kikutnic z rzędu Pantopoda i rodziny Colossendeidae. Obejmuje dwa opisane gatunki. Żyły w jurze.

Colossopantopodus
Charbonnier, Vannier et Riou, 2007
Okres istnienia: jura
201.4/145
201.4/145
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkopodobne

Gromada

kikutnice

Podgromada

Eupycnogonida

Rząd

Pantopoda

Podrząd

Eupantopodida

Nadrodzina

Colossendeoidea

Rodzina

Colossendeidae

Podrodzina

Colossendeinae

Rodzaj

Colossopantopodus

Typ nomenklatoryczny

Colossopantopodus boissinensis Charbonnier, Vannier et Riou, 2007

Taksonomia i ewolucja

edytuj

Rodzaj i gatunek typowy, Colossopantopodus boissinensis, opisane zostały po raz pierwszy w 2007 roku przez Sylvaina Charbonniera, Jean Vanniera i Bernarda Riou na łamach „Proceedings of the Royal Society B[1][2]. Opisu dokonano na podstawie pojedynczej datowanej na wczesny kelowej skamieniałości odnalezionej w La Voulte Lagerstätte na terenie Ravin des Mines w pobliżu La Boissine w gminie La Voulte-sur-Rhône francuskiego departamentu Ardèche. Nazwa rodzajowa to połączenie starogreckiego κολοσσός (kolossós), oznaczającego „kolos”, z nazwą rzędu. Epitet gatunkowy natomiast pochodzi od lokalizacji typowej[1]. Prowadząca do pirytyzacji działalność bakterii połączona z szybkim zagrzebaniem szczątków w środowisku beztlenowym doprowadziła do zachowania w skamieniałościach C. boissinensis trójwymiarowej budowy ciała[1][3]. W 2023 roku Romain Sabroux, Gregory D. Edgecombe, Davide Pisani i Russell J. Garwood dokonali na łamach „Papers in Palaeontology” redeskrypcji taksonu dzięki wykorzystaniu w badaniu holotypu nieużytych przez wcześniejszych autorów technik – obrazowania z przekształceniem odbicia (RTI) oraz rentgenowskiej mikrotomografii komputerowej. Udało im się m.in. opisać nogogłaszczki[3], których Charbonnier i inni w ogóle nie wykryli[1].

W 2019 roku drugi gatunek, Colossopantopodus nanus, opisany został przez Romain Sabroux, Denisa Audo, Sylvaina Charbonniera, Laure Corbari, i Alexandre’a Hassanina na łamach „Journal of Systematic Palaeontology[4][5]. Opisu dokonano na podstawie pojedynczej, datowanej na wczesny tyton skamieniałości odnalezionej w kamieniołomie w gminie Solnhofen w niemieckiej Bawarii. Epitet gatunkowy oznacza po łacinie „karłowaty” i odnosi się do znacznie mniejszych rozmiarów zwierzęcia niż w przypadku gatunku typowego[4].

Charbonnier i inni w 2007 roku opisali Colossopantopodus jako przypuszczalnego przedstawiciela rodziny Colossendeidae[1]. W 2007 roku Roger Bamber sklasyfikował go w obrębie Endeidae w nowej podrodzinie Palaeoendeinae wraz z rodzajami Palaeopycnogonides i Palaeoendeis[6]. W 2019 roku Sabroux i inni zaliczyli Colossopantopodus do podrodziny Colossendeinae w obrębie rodziny Colossendeidae[4]. W 2023 roku klasyfikację tę podtrzymali Sabroux i inni, jednocześnie przenosząc Palaeopycnogonides do Palaeopycnogonidae[3] i czyniąc Palaeoendeinae Bambera monotypowymi[7].

Morfologia

edytuj

Kikutnice dużych rozmiarów[1][4], osiągające do 150 mm rozpiętości odnóży[1]. Ryjek był długi do bardzo długiego, zbliżony długością do tułowia, smukły, walcowaty w przekroju. Cefalosoma (część głowowa) pozbawiona była szczękoczułków (cheliforów) lub miały one postać szczątkową[1][3], występowały na niej natomiast nogogłaszczki[3][4] i długie, brzusznie osadzone owigery[4]. Obecny był strigilis[4][3]. Tułów podzielony był na segmenty[4]. Wyrostki boczne na całej długości były wyraźnie oddzielone na mniej niż swoje średnice[3][4]. Odnóża kroczne obecne były w liczbie czterech par i osiągały przeciętne rozmiary. Pierwsza ich pary umieszczona była na cefalosomie, pozostałe zaś na tułowiu. Odwłok był silnie zredukowany[1][4].

Holotyp C. boissinensis miał ciało długości około 46 mm[1], z czego 22,3 mm przypadały na ryjek, a 23,2 mm na tułów[3]. Jego rozpiętość odnóży wynosiła z kolei około 150 mm[1]. Ryjek był bardzo długi, pozbawiony nabrzmiałości[1][3]. Na jego szczycie znajdował się prawie okrągły otwór gębowy[1]. Nogogłaszczki miały osadzone boczno-brzusznie, niedaleko przedniej krawędzi cefalosomy wyrostki nasadowe[3]. Owigery były dziesięcioczłonowe, osadzone tylno-brzusznie, tuż pod pierwszą parą wyrostków bocznych. Tułów był szczupły[1][3], segmentowany, pozbawiony ornamentacji. Odnóża kroczne były dłuższe niż tułów i ryjek razem wzięte[3], podobnie wykształcone, prawdopodobnie zbudowane z dziewięciu członów[1].

Holotyp C. nanus miał ryjek długości 14,9 mm, tułów długości 15,1 mm oraz odnóże pierwszej pary długości 41,6 mm. Ryjek był długi, pośrodku i u szczytu lekko nabrzmiały. Nogogłaszczki były krótsze od ryjka. Owigery były osadzone brzusznie na nabrzmiałościach, być może stanowiących jeden z ich członów. Tułów był stosunkowo szczupły. Odnóża kroczne miały walcowaty przekrój[4].

Paleoekologia

edytuj

Kikutnice te zasiedlały muliste dno środowisk morskich, wchodząc w skład epibentosu o czym świadczą walcowate w przekroju, przystosowane do kroczenia odnóża. Wśród ich potencjalnych ofiar wymienia się polipy stułbiopławów i krążkopławów, koralowce, drobne ślimaki i małże oraz wieloszczety[1][4]. Możliwe też, że długi ryjek Colossopantopodus stanowił przystosowanie do zsysania bogatego w białko śluzu niewielkich szkarłupni[1].

Oba gatunki różniły się znacznie pod względem preferencji siedliskowych[4]. C. boissinensis zamieszkiwał górną część strefy batialnej stromych stoków kontynentalnych na zachodnich obrzeżach Tetydy, umieszczonych nad czynnym uskokiem La Voulte[3][1]. Bytował przypuszczalnie na głębokości około 200 m. Współwystępował tam z kikutnicami z rodzajów Palaeoendeis i Palaeopycnogonides, w przeciwieństwie do tych ostatnich pędząc przypuszczalnie samotniczy tryb życia[1]. C. nanus zamieszkiwał dno nieprzekraczających 30–60 m głębokości lagun archipelagu odpowiadającego dzisiejszej Europie. Współwystępował tam z kilkoma innymi gatunkami kikutnic, z których tylko Eurycyde golem została opisana[4].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Sylvain Charbonnier, Jean Vannier, Bernard Riou. New sea spiders from the Jurassic La Voulte-sur-RhÔne Lagerstätte. „Proceedings of the Royal Society B. Biological Series”. 274 (1625). s. 2555-2561. DOI: 10.1098/rspb.2007.0848. 
  2. Roger N. Bamber, Aliya El Nagar, Claudia P. Arango: Colossopantopodus Charbonnier, Vannier & Riou, 2007 †. [w:] PycnoBase. World Pycnogonida Database [on-line]. [dostęp 2023-11-07].
  3. a b c d e f g h i j k l m Romain Sabroux, Gregory D. Edgecombe, Davide Pisani, Russell J. Garwood First. New insights into the sea spider fauna (Arthropoda, Pycnogonida) of La Voulte-sur-Rhône, France (Jurassic, Callovian). „Papers in Palaeontology”. 9 (4), 2023. DOI: 10.1002/spp2.1515. 
  4. a b c d e f g h i j k l m n Romain Sabroux, Denis Audo, Sylvain Charbonnier, Laure Corbari, Alexandre Hassanin. 150-million-year-old sea spiders (Pycnogonida: Pantopoda) of Solnhofen. „Journal of Systematic Palaeontology”. 17 (5), s. 1-12, 2019. DOI: 10.1080/14772019.2019.1571534. 
  5. Roger N. Bamber, Aliya El Nagar, Claudia P. Arango: Colossopantopodus nanus Sabroux, Audo, Charbonnier, Corbari & Hassanin, 2019 †. [w:] PycnoBase. World Pycnogonida Database [on-line]. [dostęp 2023-11-07].
  6. Roger N. Bamber, A holistic re-interpretation of the phylogeny of the Pycnogonida Latreille, 1810 (Arthropoda), [w:] Z.-Q. Zhang, W.A. Shear (red.), Linnean Tercentenary. Progress in invertebrate taxonomy, „Zootaxa”, 1668 (1), 2007, s. 295–312.
  7. Roger N. Bamber, Aliya El Nagar, Claudia P. Arango: Palaeoendeinae Bamber, 2007 †. [w:] PycnoBase. World Pycnogonida Database [on-line]. [dostęp 2023-11-05].