Cultivator No. 6
Cultivator No. 6 (także White Rabbit Number Six lub Nellie) – brytyjska prototypowa maszyna do skrytego wykonywania transzei, opracowana na początku II wojny światowej.
Tło historyczne edytuj
Znaczna część I wojny światowej toczyła się jako wojna pozycyjna. Między liniami umocnień wrogich armii znajdował się pas ziemi niczyjej o szerokości kilkuset metrów. Atakująca frontalnie piechota musiała, po wyjściu ze swoich ukryć, pokonać pieszo kilkaset metrów, a następnie zasieki i pola minowe. W tym czasie obrońcy ogniem artyleryjskim oraz z broni strzeleckiej mogli zadawać atakującym olbrzymie straty. Możliwość bezpiecznego przeprowadzenia żołnierzy do okopów nieprzyjaciela zmieniłaby sytuację[1].
Już w czasach I wojny światowej, zarówno w armii niemieckiej, jak i brytyjskiej oraz francuskiej rozpoczęto działania polegające na wykopaniu tuneli pod ziemią niczyją. W 1916 wojska brytyjskie miały około 25 tysięcy osób w kompaniach tunelowych. Kompanie te używały profesjonalnego sprzętu górniczego[2]. Pojawiły się idee zamontowania wyposażenia na pojazdach, lecz rozwój techniki został zatrzymany z końcem wojny i prace koncepcyjne prowadzone były na małą skalę[3].
Historia edytuj
Jesienią 1939, w związku z przystąpieniem Wielkiej Brytanii i Francji do wojny Winston Churchill (wówczas Pierwszy Lord Admiralicji) przypomniał pomysł. Churchill znakomicie pamiętał rzeź wojny pozycyjnej i ofiarę jaką złożyło społeczeństwo francuskie w czasie pierwszej wojny światowej, według jego intencji chciał on zmniejszyć liczbę ofiar które miałby pochłonąć atak na niemiecką Linię Zygfryda[4].
Wiedziałem jak głęboko rzeź poprzedniej wojny wgryzła się w duszę Francuzów. Daliśmy Niemcom czas na zbudowanie Linii Zygfryda. Jakże przerażające byłoby cisnąć Francuzów ponownie na ten mur stali i betonu!
Armia jednak nie wykazała zainteresowania i Churchill utworzył Department of Naval Land Equipments (dosł. Departament Lądowego Sprzętu Marynarki) i rozpoczęto prace projektowe. Model maszyny (o długości ok. 1,2 m) był zademonstrowany w grudniu 1939 i uzyskał aprobatę. Na dalsze prace przeznaczono milion funtów. 22 stycznia 1940 złożono zamówienie na 240 sztuk maszyn, w tym 200 typu Infantry (dosł. „piechota”) i 40 typu Officer (dosł. „oficer”, umożliwiających użycie czołgów). Budowę zlecono firmie Ruston-Bucyrus z Lincoln. Docelowo planowano budować około 20 maszyn tygodniowo, lecz po ewakuacji sił brytyjskich z kontynentu i upadku Francji projekt znacznie stracił na znaczeniu. Zamówienie zredukowano do 33 sztuk, wyprodukowano 5 sztuk, które poddawano próbom. Projekt został całkowicie zarzucony w 1943. Ostatnią maszynę (prawdopodobnie pierwszy egzemplarz) zezłomowano na początku lat 50. XX wieku[3].
Opis techniczny edytuj
Poruszająca się na gąsienicach o szerokości 61 cm maszyna składała się z trzech części, połączonych przegubowo. Głowica robocza, ważąca około 30 ton zawierała pług odsuwający wierzchnie 75 cm gleby oraz głowicę kopiącą, która pogłębiała wykop o kolejne 75 cm. Wykopana ziemia była transportowana za pomocą taśmociągów i usypywała dodatkowo parapet o wysokości około 0,6-1 metra. Korpus pojazdu składał się z dwóch części (przedniej i tylnej) o wadze 45 i 55 ton. Ułatwiało to transport, a połączenia w całość miały dokonywać warsztaty polowe. Całość miała długość 23,6 m, szerokość 2,21 m i wysokość 3,18 m, a ważyła 130 ton[5].
Pojazd miał dwa silniki Diesla Paxman 12TP o mocy 600 KM każdy. Jeden z nich napędzał układ jezdny, drugi zasilał głowicę roboczą i taśmociągi. Początkowo planowano użycie jednego silnika Rolls-Royce Merlin o mocy 1000 KM, lecz okazało się, że przy ciągłej pracy osiąga moc około 800 KM, co było niewystarczające. Dodatkowo, używanie benzyny jako paliwa groziło wybuchem[5].
W ciągu godziny pojazd mógł wykonać 680-1080 metrów transzei, przerzucając w tym czasie 8 tysięcy ton gruntu. Prędkość na powierzchni wynosiła 4,9 km/h[5].
Załogę stanowił dowódca (mogący obserwować sytuację na powierzchni za pomocą peryskopów), kierowca pojazdu i mechanik obsługujący koparkę. Pojazd nie miał uzbrojenia.
Pojazdy typu Officer (przeznaczone do wykonywania transzei dla czołgów) miały mieć konstrukcję umożliwiającą czołgom i samochodom wyjechanie po ich grzbiecie z transzei na powierzchnię.
Nazwy edytuj
Mimo krótkiej historii pojazd znany był pod wieloma nazwami. Początkowo nazwany White Rabbit Number Six (Biały Królik No. 6), ale nazwa była zbyt nawiązująca do Białego Królika z Alicji w Krainie Czarów, wskazując na poruszanie się pod ziemią. Zmieniono nazwę na Cultivator No. 6 (Kultywator). Gdy prace przejęte zostały przez Department of Naval Land Equipments, od skrótu nazwy urobiono NLE Tractor, skąd blisko było do Nellie. Churchil zaś mówił o projekcie mole („kret”), czasem używając mechanical mole („mechaniczny kret”). W zakładach Paxman figurowała jako No man's Land Excavator (koparka ziemi niczyjej). Czasem też nazywana jest podziemnym czołgiem.
Przypisy edytuj
- ↑ Stephen Bull: World War I Trench Warfare. Osprey Publishing, 2002. ISBN 978-1-84176-197-8.
- ↑ Tymoteusz Pawłowski: Nellie - podziemny czołg Winstona Churchilla. Wirtualna Polska, 2014-01-22. [dostęp 2014-05-10].
- ↑ a b Rob Arndt: RITTER MIDGARD-SCHLANGE. [dostęp 2014-05-10]. (ang.).
- ↑ Winston Churchill: The Gathering Storm. T. I. 1948, s. 523. ISBN 978-0-14-144172-6. Cytat: I knew that the carnage of the previous war had bitten deeply into the soul of the French people. The Germans had been given time to build the Siegfried Line. How frightful to hurl the remaining manhood of France against this wall of fire and concrete!. (ang.).
- ↑ a b c N.L.E Trenching Machine Mark I. aviarmor.net, 2012. [dostęp 2014-05-10]. (ros.).
Bibliografia edytuj
- N.L.E Trenching Machine Mark I. aviarmor.net, 2012. [dostęp 2014-05-10]. (ros.).
- Richard Carr: Britannia Works, Colchester. Paxman history. s. 2013-11-23. [dostęp 2014-05-10]. (ang.).