Czarnodudek większy

Czarnodudek większy
	Rhinopomastus cyanomelas
	(Vieillot, 1819)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	dzioborożcowe
Rodzina	sierpodudki
Rodzaj	Rhinopomastus
Gatunek	czarnodudek większy
Synonimy
	Falcinellus cyanomelas Vieillot, 1819; Phoeniculus cyanomelas (Vieillot, 1819); Rhinopomastus smithii W. Jardine, 1828;
	Falcinellus cyanomelas Vieillot, 1819; Phoeniculus cyanomelas (Vieillot, 1819); Rhinopomastus smithii W. Jardine, 1828;
Podgatunki
	R. c. schalowi Neumann, 1900; R. c. cyanomelas (Vieillot, 1819);
	R. c. schalowi Neumann, 1900; R. c. cyanomelas (Vieillot, 1819);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czarnodudek większy^[5] (Rhinopomastus cyanomelas) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny sierpodudków (Phoeniculidae). Występuje we wschodniej i południowej Afryce, bez najbardziej południowej części kontynentu. Jest osiadły. Nie jest narażony na wyginięcie.

Systematyka edytuj

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1819 roku Louis Pierre Vieillot. Autor nadał gatunkowi nazwę Falcinellus cyanomelas, a jako miejsce typowe wskazał Namaqualand^[2]^[6]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Rhinopomastus^[5]^[7]. Wyróżnia się dwa podgatunki^[2]^[7]:

R. c. schalowi Neumann, 1900
R. c. cyanomelas (Vieillot, 1819)

Morfologia edytuj

Wygląd: Niewyraźny dymorfizm płciowy. Upierzenie czarne, choć jeden z podgatunków ma białe plamy na skrzydłach. Błyszczy się na niebiesko i fioletowo, głowa lekko brązowa. Długi ogon i cienki, zagięty dziób. Samice i młode słabo się błyszczą.
Wymiary

długość ciała: 26–30 cm^[2]
masa ciała: 24–38,8 g^[2]

Zasięg występowania edytuj

Czarnodudek większy zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2]^[7]:

R. c. schalowi – południowa Somalia po Zambię, wschodnie RPA i Mozambik
R. c. cyanomelas – południowo-zachodnia Angola, Namibia, Botswana i północno-centralne RPA

Ekologia i zachowanie edytuj

Biotop: Tropikalne i subtropikalne zadrzewienia, szczególnie lubi rośliny z rodzaju Brachystegia oraz Colosphermum mopane; unika zwartych lasów^[8]; występuje także w ciernistych zakrzewieniach i na sawannie^[2].
Pożywienie: Zjada bezkręgowce, w tym mrówki, błonkoskrzydłe, muchówki, modliszki, chrząszcze, larwy; do tego nektar. Pokarmu szuka biegając w górę i w dół po pniach i gałęziach drzew^[8].
Lęgi: Gniazdo jest umieszczone w dziupli; może to być również dziupla używana wcześniej przez dzięcioła lub wąsala. Może używać jej przez kilka sezonów. Samica składa 2–4 jaja. Inkubacja trwa 13–14 dni, wysiaduje tylko samica. Młode są w pełni opierzone i zdolne do lotu po 21–24 dniach^[8].

Status edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje czarnodudka większego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako szeroko rozprzestrzeniony, a na niektórych obszarach lokalnie pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na niszczenie dużych drzew, które zapewniają temu ptakowi miejsce do gniazdowania, żerowania i odpoczynku^[4].

Przypisy edytuj

↑ Rhinopomastus cyanomelas, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ligon, D. & Kirwan, G.M.: Common Scimitarbill (Rhinopomastus cyanomelas). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-04)].
↑ ^a ^b Common Scimitar-bill Rhinopomastus cyanomelas. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-09]. (ang.).
↑ ^a ^b Rhinopomastus cyanomelas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phoeniculidae Bonaparte, 1831 - sierpodudki - Wood-hoopoes (Wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-11-09].
↑ L.J.P.L.J.P. Vieillot L.J.P.L.J.P., Le Promérops namaquois, Falcinellus cyanomelas, [w:] Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc., t. 28, Paryż 1819, s. 165–166 (fr.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-09]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Rhinopomastus cyanomelas (Common scimitarbill, Scimitar-billed wood-hoopoe). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-05-03].

Linki zewnętrzne edytuj

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Rhinopomastus cyanomelas, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ligon, D. & Kirwan, G.M.: Common Scimitarbill (Rhinopomastus cyanomelas). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-04)].

[avibase-3] Common Scimitar-bill Rhinopomastus cyanomelas. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-09]. (ang.).

[iucn-4] Rhinopomastus cyanomelas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phoeniculidae Bonaparte, 1831 - sierpodudki - Wood-hoopoes (Wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-11-09].

[oryg-6] L.J.P.L.J.P. Vieillot L.J.P.L.J.P., Le Promérops namaquois, Falcinellus cyanomelas, [w:] Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc., t. 28, Paryż 1819, s. 165–166 (fr.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-09]. (ang.).

[biod-8] Rhinopomastus cyanomelas (Common scimitarbill, Scimitar-billed wood-hoopoe). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-05-03].

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]