Wikipedia

Czerkasy

miasto na Ukrainie w obwodzie czerkaskim

Czerkasy (ukr. Черкаси) – miasto w centralnej części Ukrainy, stolica obwodu czerkaskiego. Leży nad Dnieprem oraz nad brzegiem Krzemieńczuckiego Zbiornika Wodnego utworzonego przez spiętrzenie wód Dniepru.

Czerkasy
Черкаси
Ilustracja
Hotel „Słowiański”, znany jako Błękitny Pałac
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 czerkaski

Burmistrz

Anatolij Bondarenko

Powierzchnia

75 km²

Wysokość

94 m n.p.m.

Populacja (2018)
• liczba ludności


277 501[1]

Nr kierunkowy

+ 380 (0)472

Kod pocztowy

18000-499

Tablice rejestracyjne

CA

Położenie na mapie obwodu czerkaskiego
Mapa konturowa obwodu czerkaskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Czerkasy”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Czerkasy”
Ziemia49°25′N 32°04′E/49,416667 32,066667
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Historia edytuj

Miejscowość została założona prawdopodobnie w XIII wieku na terenie Rusi Kijowskiej. Od XIV wieku znajdowała się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego, w 1569 roku zostało przyłączone do Korony Królestwa Polskiego. Było miastem królewskim i na zamku znajdowała się siedziba starosty[2].

 
Mapa Poloniae et Ungariae z 1554 z zaznaczonymi Czerkasami pod nazwą Czerkasi

Roku 1662 w mieście i w futorach mieszkało 1000 rodzin kozackich wolnych, które władzy starostów, a tym samym Rzplitej ulegać nie chciały. W zamku była katolicka kaplica. Mikołaj Potocki roku 1643 naznaczył w Czerkasach miejsce na kościół i klasztor XX. Dominikanów. Fundacya jego dla wojen nie przyszła do skutku. Do starostwa należały 3 miasta i 18 wsi. Książę Hieronim Sanguszko, wojewoda Wołyński był w 1765 r. Czerkaskim starostą. Przynosiło mu 130 000 złp. dochodu. Dwór starosty był w pięknem miejscu nad Dnieprem. Kozacy, jak wiemy z początku nie mieli żadnej organizacyi, nawet stałego przytułku. Stefan Batory r. 1578 dał im za Bohusławiem Trechtymirów z przyległościami, zamek zaś oddał na skład broni i pomieszczenie starszyzny. Odtąc miéć zaczęli hetmanów, oboźnego i pisarza, i obowiązani byli dawać 6000 ludzi regestrowych na służbę Rzplitej. Bohdan Różyński był ich hetmanem. (...)[3]

W dniu 22 maja 1593 roku podczas powstania Kosińskiego zamek starosty Aleksandra Wiśniowieckiego obległy oddziały powstańcze, jednakże szybkie przeciwuderzenie wyprowadzonej z zamku jazdy rozgromiło Kozaków i doprowadziło do śmierci Kosińskiego i upadku powstania.

Czerkasy w Rzeczypospolitej były miastem królewskim, w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie niegrodowym czerkaskim w województwie kijowskim[4], później siedziba powiatu czerkaskiego. W 1768 roku podczas koliszczyzny miasto zostało zdobyte i złupione.

 
Czerkasy ok. 1910

Po II rozbiorze Polski znalazło się w guberni kijowskiej Imperium Rosyjskiego. Ludność w 1883 roku wynosiła 15,7 tys., a w 1897 – 26,6 tys.

Po rewolucji 1917 roku i powstaniu Ukraińskiej Republiki Ludowej Czerkasy znalazły się w granicach państwa ukraińskiego. W 1919 razem z całym regionem zostały zajęte przez Armię Czerwoną i włączone do Ukraińskiej SRR. 16 maja 1919 roku Czerkasy zajęły oddziały atamana Hryhorjewa i popierających go chłopów zbuntowanych przeciwko bolszewikom[5]. W ciągu pięciu dni oddziały te zamordowały 700 żydowskich mieszkańców miasta[6]. Oddziały Hryhorjewa zostały wyparte z Czerkas jeszcze w maju 1919 roku przez 2 Dywizję 1 Armii Ukraińskiej[7]. W drugiej połowie roku region z Czerkasami został z kolei zajęty przez „białe” Siły Zbrojne Południa Rosji[8]. W sierpniu „biali” dokonali drugiego pogromu Żydów w mieście, zginęło wówczas dalsze 250 osób[6].

W latach 1922–1991 Czerkasy znajdowały się w granicach Ukraińskiej SRR.

Podczas II wojny światowej 22 sierpnia 1941 roku miasto zajęły wojska III Rzeszy[9].

Podczas okupacji hitlerowskiej, 12 października 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 7000 osób. W grudniu 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Einsatzkommando 5[10].

W 1943 roku Czerkasy były ważnym punktem łączności dla wojsk niemieckich (w mieście znajdował się jeden z czterech mostów kolejowych prowadzących przez Dniepr, miał on znaczenie strategiczne). Gdy wojska radzieckie zbliżyły się do miasta, most został częściowo zniszczony. W wyniku działań porucznika 7. Brygady Kolejowej Armii Czerwonej most został uratowany przed całkowitym zniszczeniem, a następnie odbudowany[11].

14 grudnia 1943 roku miasto zostało wyzwolone przez oddziały 254 Dywizji Strzeleckiej we współpracy z innymi oddziałami Armii Czerwonej[12].

Odbudowa miasta rozpoczęła się po zakończeniu walk i była kontynuowana podczas czwartego planu pięcioletniego (1946–1950)[13]. Od 1954 miasto było stolicą obwodu.

W 1991 wraz z ogłoszeniem niepodległości Ukrainy, miasto znalazło się automatycznie w granicach Ukrainy.

Zabytki edytuj

  • Zamek w Czerkasach – nieistniejący
  • Pałac Ślubów
  • Błękitny Pałac(inne języki) – budynek d. Hotelu Słowiańskiego z pocz. XX w., obecnie siedziba Ukr-Soc-Banku
  • Gmach gimnazjum męskiego z końca XIX w.
  • Gmach gimnazjum żeńskiego z pocz. XX w.
  • Remiza strażacka
  • Dawna synagoga z końca XIX w.
  • Domy i kamienice z XIX i XX w.
  •  
    Pałac Ślubów
  •  
    Błękitny Pałac
  •  
    Gmach gimnazjum męskiego
  •  
    Gmach gimnazjum żeńskiego
  •  
    Remiza strażacka
  •  
    Dawna synagoga
  •  
    Kamienica z XIX w.

Gospodarka edytuj

W mieście rozwinął się przemysł chemiczny, maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, włókienniczy, odzieżowy, materiałów budowlanych oraz spożywczy[14].

Transport edytuj

 
Port lotniczy Czerkasy

W mieście znajdują się stacja kolejowa Czerkasy oraz port lotniczy.

Religia edytuj

W Czerkasach zawsze dominowała ludność prawosławna. Ze spisu powszechnego z 1765 wynika, że w tym czasie w Czerkasach były 3 cerkwie i 2 monastyry, żydowska bóżnica i przyzamkowa kaplica katolicka ufundowana w 1673 r. przez Michała Potockiego, nad którą opiekę sprawowała parafia moszneńska. Z danych ze spisu z 1910 r. wynika, że na ogólną liczbę 39 000 mieszkańców rzymscy katolicy byli czwartą, po prawosławnych, staroobrzędowcach i żydach grupą wierzących, liczącą 300 osób[15].

W latach 1994–2000 w Czerkasach wzniesiono największą cerkiew prawosławną na współczesnej (2013) Ukrainie – sobór św. Michała Archanioła, katedrę eparchii czerkaskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[16].

W 1997 biskup kijowsko-żytomierski Jan Purwiński erygował rzymskokatolicką parafię pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie w Czerkasach. Do parafii tej należało pod koniec 2012 r. ok. 200 osób[15].

Urodzeni w Czerkasach edytuj

Miasta partnerskie edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 серпня 2018 року та середня чисельність у січні–липні 2018 року.
  2. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
  3. ↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 644.
  4. ↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 107.
  5. ↑ A. Miszyna, N. A. Grigorjew – ataman powstancew Chersonszcziny, „Nowyj Istoriczeskij Wiestnik”, styczeń 2007.
  6. ↑ a b E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc, 1921. s. 248–272. [dostęp 2013-02-12]. (ang.). Y. Slutsky: Cherkassy. Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)]. (ang.).
  7. ↑ A. Adams, Bolsheviks..., s. 312.
  8. ↑ P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0-9744934-5-7, s. 155–157.
  9. ↑ Черкассы // Украинская Советская Энциклопедия. том 12. Киев, «Украинская Советская энциклопедия», 1985. стр.206-207.
  10. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1592.
  11. ↑ П. А. Кабанов. Стальные перегоны. М., Воениздат, 1973. стр.215–216.
  12. ↑ Черкасская стрелковая дивизия // Советская военная энциклопедия. / ред. Н. В. Огарков. том 8. М., Воениздат, 1980. стр.451–452.
  13. ↑ Черкассы // Большая Советская Энциклопедия. / редколл., гл. ред. Б. А. Введенский. 2-е изд. том 47. М., Государственное научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1957. стр.150.
  14. ↑ Czerkasy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-06-19].
  15. ↑ a b dk. Jacek Jan Pawłowicz: Dzieje Kościoła rzymskokatolickiego w Czerkasach. Parafia pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie. [dostęp 2013-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-04)]. (pol.).
  16. ↑ ЧЕРКАСИ. Найбільший храм України відзначив престольне свято.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czerkasy&oldid=73171694”