Wikipedia

Czornoje Znamia

Czornoje Znamia (ros. Чёрное знамя – czarny sztandar) znani też jako Czarnoznamieńcy[1] – terrorystyczna organizacja anarchistyczna, założona w 1905[2] w Białymstoku przez Judę Grossmana-Roszczina, aktywna na terenie Imperium Rosyjskiego, dążąca do wprowadzenia terroru ekonomicznego do walki strajkowej[3].

Spotkanie Czarnoznamieńców (1906).
Od lewej: Hersz Zilber (ps. Londyński), Jan Żmujdik (ps. Feliks Bentkowski), Benjamin Fridman (ps. Niemka Maleńki), Mojżesz Szpindler.

Organizacja edytuj

Członkowie organizacji rekrutowali się głównie spośród uczniów, rzemieślników i robotników fabrycznych, niekiedy spośród chłopów, bezrobotnych, a nawet włóczęgów czy złodziei[4]. Byli to przede wszystkim Żydzi, ale też Polacy, Rosjanie i Ukraińcy, w większości w wieku 19–20 lat, choć zdarzali się wśród nich nawet piętnastolatkowie[4]. Działali głównie w Białymstoku, Grodnie, Wilnie, Jekaterynosławiu, Warszawie i Odessie.

Program edytuj

Odwoływali się głównie do Kropotkina, uznając się za anarchistów-komunistów, kolportując i czytając z entuzjazmem wydawane przez kółko kropotkinowców w Genewie rosyjskojęzyczne pismo „Chleb i Wola”[5], jednak korzeni ich programowego antyintelektualizmu, taktyki konspiracji i przemocy należy raczej szukać w koncepcjach Michaiła Bakunina. Czornoje Znamia wypowiadała się przeciwko wszelkim legalnym formom walki o poprawę bytu mas pracujących, stojąc na stanowisku, że działalność taka stanowi legitymizację ówczesnego ładu społeczno-politycznego i odciąga masy od rewolucyjnej walki o zniszczenie państwa. Za główny oręż walki uznawali terror ekonomiczny, a przede wszystkim tzw. „terror nieumotywowany” – tj. skierowany nie tyle przeciwko odznaczającemu się wyjątkową brutalnością eksploatatorowi, ale przeciwko burżuazji w ogóle. Już sam fakt przynależności do klasy pasożytów i wyzyskiwaczy powinien być przyczyną terroru[6]. Amerykański historyk ruchu anarchistycznego Paul Avrich charakteryzował ideologię Czarnoznamieńców jako „ślepy fanatyzm i bezustanną przemoc”, wskazywał również na fakt, iż była to pierwsza organizacja anarchistyczna uznająca politykę terroru celem destabilizacji państwowego porządku[4].

Recepcja i oddziaływanie edytuj

Propaganda skrajnych grup anarchistycznych jak Czornoje Znamia, albo nieustępującej jej w fanatyzmie Bieznaczale, trafiła w imperialnej Rosji na podatny grunt. Kryzys, straszliwe bezrobocie, ucisk polityczny i narodowościowy czy gwałty miejscowej policji sprawiły, że hasła anarchistów spotkały się z uznaniem uboższych warstw proletariatu[7]. W okresie rewolucji 1905 roku zaczęły masowo powstawać kolejne anarchistyczne grupy. W samym tylko Białymstoku, gdzie Czarnoznamieńcy dominowali wśród anarchistów, liczba członków organizacji, po przejściu doń wielu działaczy partii socjalistycznych, wzrosła z kilkunastu w 1904 do około dwustu w 1905[8]. Tym samym anarchiści w krótkim okresie rewolucji byli najsilniejszym na Białostocczyźnie ugrupowaniem przeważając nad Bundem, PPS-em i eserowcami.

Powstanie organizacji wywołało silną reakcję krytyczną wśród grup anarchistycznych w Europie, zwłaszcza wśród rosyjskojęzycznych emigrantów. W odpowiedzi na działalność grupy i wypuszczone przez nią pod tą samą nazwą pismo[9], powstały pisma „Burewiestnik” i „Nowyj Mir” akcentujące konieczność walki politycznej[10].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Paweł Korzec, Pół wieku dziejów ruchu rewolucyjnego Białostocczyzny: (1864–1914), Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1965, s. 212. Niekiedy w literaturze pojawia się też polskie tłumaczenie nazwy, brak jest jednak dowodów, iżby grupa miała posługiwać się takim tłumaczeniem.
  2. ↑ Paul Avrich, The Russian Anarchists, Stirling: AK Press, 2006, s. 42, ISBN 1-904859-48-8, tak też w raporcie P.o. oberpolicmajstra warszawskiego P. Mejera dla generał-gubernatora warszawskiego G. Skałona, Zob. Anarchizm i anarchiści na ziemiach polskich do 1914 roku, zebrał i opracował Herman Rappaport, Warszawa: PWN, 1981, s. 48, ISBN 83-01-02350-3.
  3. ↑ S. Kalabiński, Białostockie organizacje SDKPiL, PPS, Bundu, Socjalistów-Rewolucjonistów i anarchistów w latach 1901–1903, „Rocznik Białostocki” t. X, 1971, s. 87.
  4. ↑ a b c Paul Avrich, The Russian Anarchists, op. cit., s. 44.
  5. ↑ Ibidem, s. 39.
  6. ↑ Paweł Korzec, Pół wieku..., op. cit., s. 211.
  7. ↑ Tym niemniej, jak zauważa Korzec, „do ich organizacji trafiały również elementy kryminalne, które w ekspropriacjach widziały doskonałą przykrywkę dla faktycznej grabieży”. Paweł Korzec, Pół wieku..., op. cit., s. 213.
  8. ↑ Paul Avrich, The Russian Anarchists, op. cit., s. 42–43.
  9. ↑ Jedyny numer „Czornogo Znamia” ukazał się w grudniu 1905 w Genewie, redagowany przez Grossmana-Roszczina.
  10. ↑ Ludwik Kulczycki, Anarchizm w obecnym ruchu politycznym w Rosji, Warszawa: nakł. „Przeglądu Społecznego”, 1907, s. 58. Według Kulczyckiego pismo Czarnoznamieńców miało charakteryzować się „brutalnością myśli i formy oraz brakiem argumentacji”, ibidem s. 77.

Bibliografia edytuj

  • Al’manach: sbornik po istorii anarchiczeskago dwiżenija Rossji. T. 1, red. N. Rogdajew, Paryż, 1909, passim.
  • Juda Grossman-Roszczin, Dumy o byłom: (iz istorii biełostockogo anarchiczeskogo ‘czernoznamienskogo’ dwiżenija), „Byłoje”, 1924, nr 27-28, s. 172–182.
  • Paul Avrich, Anarchist voices: an oral history of anarchism in America, Stirling: AK Press, 2005, s. 359–361, ISBN 978-1-904859-27-7.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czornoje_Znamia&oldid=68130580”