Wikipedia

Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?

broszura polityczna Józefa Pawlikowskiego z 1800 r.
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość? – broszura polityczna Józefa Pawlikowskiego wydana anonimowo w 1800 w Paryżu.

Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość
ilustracja
Autor

Józef Pawlikowski

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Paryż

Język

polski

Data wydania

1800

Wydawca

François Jean Baudouin

Multimedia w Wikimedia Commons

Broszura, wydana przez sekretarza Tadeusza Kościuszki i prawdopodobnie z jego inspiracji, zawierała podstawowe wskazania dla polskiego ruchu niepodległościowego i walki partyzanckiej[1][2]. Autor, w skrajnie niekorzystnej dla Polski sytuacji (upadek powstania kościuszkowskiego, III rozbiór Polski) udziela jednak na tytułowe pytanie odpowiedzi pozytywnej[2]. Zdaniem Pawlikowskiego o sukcesie przyszłego powstania zadecyduje udział wyzwolonych mas ludowych[2]. W pokonaniu Rosji miała też pomóc współpraca z Ukraińcami z południowo-wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej[2].

Początkowo broszurę przypisywano Karolowi Kniaziewiczowi lub samemu Kościuszce[3]. Dopiero w 1905 Wacław Tokarz ustalił autorstwo Pawlikowskiego[3]. Broszura zyskała popularność dzięki siedmiu wydaniom w latach 1831–1843[3]. Kolejne edycje różniły się nieco od pierwodruku, jednak nie zmieniały przesłania autora[3].

W zbiorach Biblioteki Narodowej znajduje się jedyny zachowany egzemplarz pierwszego paryskiego wydania (po interwencji Rosji policja francuska skonfiskowała cały nakład)[2]. Egzemplarz trafił do Biblioteki Ponińskich w Horyńcu, która w latach 20. XX w. przekazane zostały Bibliotece Narodowej[2]. Egzemplarz ten wpisany jest na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”[2]. Od 2024 prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej[2]. Książka składa się z 60 stron formatu octavo[4]. Na stronie tytułowej zawiera nieprawdziwe miejsce wydania – W Prykopiu nad donem[3].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Wyd. IX - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 445, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13845-5.
  2. ↑ a b c d e f g h Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024, s. 9, 138.
  3. ↑ a b c d e Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?. W: Nad złoto droższe. Skarby Biblioteki Narodowej (wersja elektroniczna). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2003. ISBN 83-7009-433-3.
  4. ↑ Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?. Polona. [dostęp 2024-05-20].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czy_Polacy_wybić_się_mogą_na_niepodległość%3F&oldid=74023854”