Dąb skalny, dąb kermesowy (Quercus coccifera L.) – gatunek rośliny z rodziny bukowatych (Fagaceae). Naturalnie występuje w strefie śródziemnomorskiej: w Afryce Północnej (Algieria, Tunezja, Libia, Maroko), Europie Południowej (Portugalia, Hiszpania, Francja, Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Grecja (włącznie z Kretą), Włochy (na Sycylii i Sardynii). Macedonia i Czarnogóra) oraz w Azji Zachodniej (Cypr, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja)[5].

Dąb skalny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

bukowate

Rodzaj

dąb

Gatunek

dąb skalny

Nazwa systematyczna
Quercus coccifera L.
Sp. pl. 2:995. 1753[3]
Synonimy
  • Quercus calliprinos Webb[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Dąb Abrahama w 1887

Morfologia i biologia edytuj

Zimozielone drzewo lub krzew o wysokości do 10 m i obwodzie pnia do 3 m. Liście sztywne, błyszczące, ciemnozielone i mają kolczaste ząbki na brzegach. Kwitnie od lutego do kwietnia. Roślina jednopienna: na tym samym drzewie występują zebrane w kotki kwiaty męskie i kwiaty żeńskie. Owalne żołędzie mają długość 2 cm i średnicę 1,5 cm i osadzone są w miseczkach pokrytych kolczastymi łuskami. Dojrzewają w 18 miesięcy po zapyleniu. Osiąga pionowy zasięg do 1200 m n.p.m. rośnie w lasach, zaroślach, półpustyniach. Występuje głównie na glebach kamienistych, na podłożu wapienno-dolomitowym, szczególnie na czerwonych glebach terra rossa[6][7].

Zastosowanie edytuj

Na dębie skalnym i dębie tabor pasożytują podobne do czerwców owady Kermes ilicis. Z rozdrobnionych samic tych owadów w starożytności otrzymywano barwnik szkarłatowy, karmazynowy i purpurowy. Według L. Heppera barwników tych użyto do farbowania płócien, z których wykonany był Przybytek Mojżeszowy[7].

Udział w kulturze edytuj

  • W Biblii dąb wymieniony jest 22 razy, bez rozróżnienia gatunku[6]. W Izraelu występują trzy gatunki dębów: dąb tabor, dąb skalny i podgatunek Quercus infectoria subsp. veneris (A.Kern.) Meikle, wszystkie więc należy uważać za rośliny biblijne. M. Zohary, znawca roślin biblijnych uważa, że w tłumaczeniach Biblii popełniono wiele błędów nie rozróżniając hebrajskich słów `ëlôn i ’allôn oznaczających dęba, od słowa `ëlä (h), które oznacza pistację (terebinta)[7].
  • Najbardziej znanym w Biblii dębem jest Dąb Abrahama, o którym Księga Rodzaju 13,18) pisze: „Abraham zwinął swe namioty i przybył pod Hebron, gdzie były dęby Mamre”. W okolicach Hebronu rośnie bardzo stary okaz dębu skalnego, który miejscowa ludność uznaje za „dąb Abrahama”[7]. Był on chroniony prawnie, w 1998 r. jednak ostatecznie obumarł. Obok niego rośnie młodsze drzewo tego gatunku, które w przyszłości przejmie rolę dębu Abrahama[8].
  • W Księdze Rodzaju (35,8) jest opis, że pod dębem Allon – bakut (w tłumaczeniu dąb płaczu) pochowano Deborę, która była piastunką Rebeki. W Biblii Tysiąclecia błędnie przetłumaczono to jako terebint płaczu[7].
  • Biblia wymienia dąb rosnący w Saananim, w ważnym punkcie granicznym oddzielającym ziemie plemienia Neftalego. Tutaj to samo słowo allon zostało w Biblii Tysiąclecia prawidłowo przetłumaczone jako dąb[7].

Galeria edytuj

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-05] (ang.).
  3. a b The Plant List. [dostęp 2015-01-11].
  4. Quercus coccifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
  6. a b Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-11].
  7. a b c d e f Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  8. Российские специалисты проанализировали состояние Мамврийского дуба. [dostęp 2015-01-11].