Dławisz (Celastrus L.) – rodzaj roślin z rodziny dławiszowatych. Należy do niego około 30[5][4]–40[6] gatunków. Występują one głównie w strefie międzyzwrotnikowej, rzadziej umiarkowanej na obu kontynentach amerykańskich (w Ameryce Północnej tylko dławisz amerykański i okrągłolistny[5]), na Madagaskarze, w południowej i wschodniej Azji (tu największe zróżnicowanie, tylko w Chinach jest 16 endemitów[4]) oraz w Australii i na wyspach Oceanii[6][4][7]. Są to rośliny leśne[8].

Dławisz
Ilustracja
Dławisz okrągłolistny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

dławiszowce

Rodzina

dławiszowate

Rodzaj

dławisz

Nazwa systematyczna
Celastrus L.
Sp. Pl. 196. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Celastrus scandens L.[3]

Synonimy
  • Euonymoides Medik.
  • Evonimoides Duhamel du Monceau[3]
  • Monocelastrus F. T. Wang & T. Tang.[4]

Uprawiane są jako rośliny ozdobne, niektóre wykorzystywane są także jako lecznicze[9]. Olej z nasion, korzenie i kora dławisza groniastego i sinolistnego wykorzystywane są jako środki owadobójcze. Olej z nasion dławisza wiechowatego wykorzystywany jest przy chorobach reumatycznych[9]. W Polsce w uprawie spotykany bywa dławisz okrągłolistny, rzadziej dławisz amerykański[7]. Pierwszy z nich dziczeje i jest już gatunkiem zadomowionym[10].

Morfologia edytuj

Pokrój
Pnącza owijające się pędami na podporach, prawoskrętne[7], osiągające ponad 20 m wysokości[7][8]. Pędy na przekroju okrągłe[5], rzadko nieco graniaste (C. angulatus)[7], nagie lub owłosione[4].
Liście
Zimozielone i sezonowe, skrętoległe, u nasady z odpadającymi, równowąskimi przylistkami[4]. Ogonkowe[5], eliptyczne do okrągławych, karbowane lub piłkowane, czasem drobno[4][7]. Osiągają od 2 do 18 cm długości[7]. Przebarwiają się jesienią na żółty kolor[8].
Kwiaty
Wyrastają zebrane w kwiatostanach wierzchotkowych lub wiechowatych z kątów liści lub szczytowo. Kwiaty są symetryczne, zwykle jednopłciowe, rzadziej obupłciowe, drobne, zielonkawe lub żółtawobiałe[7][4]. Działek kielicha i płatków korony jest po 5. W kwiatach obupłciowych i męskich znajduje się 5 pręcików. W kwiatach żeńskich i obupłciowych zalążnia jest górna, trójkomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka pojedyncza zakończona jest trzema znamionami[5].
Owoce
Kuliste, żółte lub pomarańczowe, skórzaste torebki, zwykle o średnicy 5–10 mm. Pękają na trzy części, odsłaniając nasiona okryte czerwonymi lub czerwonopomarańczowymi osnówkami[7][4].

Systematyka edytuj

 
Dławisz amerykański Celastrus scandens
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Celastroideae, rodziny dławiszowatych Celastraceae[2].

Wykaz gatunków[6][7]

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-19] (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].
  4. a b c d e f g h i Zhixiang Zhang, Michele Funston: Celastrus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2022-01-26].
  5. a b c d e Jinshuang Ma, Geoffrey A. Levin: Celastrus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-25].
  6. a b c Celastrus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-25].
  7. a b c d e f g h i j Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 83–88. ISBN 83-01-11074-0.
  8. a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 334. ISBN 0-333-73003-8.
  9. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 177, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  10. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7.