Daktyle
Daktyle – owoce daktylowca właściwego (Phoenix dactylifera). Są to pestkowce o długości do 7 cm. Mają konsystencję mięsisto-mazistą, są słodkie i zawierają w środku jedną pestkę.
.jpg)
Etymologia słowa edytuj
Wyraz „daktyl” wywodzi się od starogreckiego słowa dáktylos (gr. δάκτυλος dosł. „palec”). W Polsce już w XVII wieku owoc daktylowca określano terminem data z języka niemieckiego (z niem. Datteln)[1].
Produkcja edytuj
Daktyle tradycyjnie uprawiane są na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, a także w południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych, w Sonorze i Kalifornii Dolnej w Meksyku.
Największych producentem daktyli jest Egipt, ale niemal 90% produkcji jest konsumowane w kraju.
Do największych eksporterów daktyli należą: Tunezja, Arabia Saudyjska i Izrael. Daktyle produkują na eksport również: Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Algieria i Stany Zjednoczone[2].
Uprawa edytuj
Palma daktylowa zaczyna wydawać owoce około 4-6 lat od posadzenia, ale dopiero drzewa co najmniej 7-letnie zaczynają przynosić plony komercyjne, które mogą być przeznaczone do sprzedaży i na eksport.
Dojrzałe daktylowce mogą w trakcie jednego zbioru produkować 70-140 kg daktyli. Owoce na drzewie dojrzewają w nierównomiernym tempie, dlatego zbierane są w kilku etapach.
Cztery fazy dojrzewania owoców daktylowca edytuj
- kimri – owoc niedojrzały, skórka daktyla ma kolor zielony,
- khalaal – owoc nabiera żółtej lub czerwonej barwy,
- rutab – w tej fazie dojrzewania zaczyna mięknąć wierzchołek owocu,
- tamr – skórka brązowieje, a owoc jest już miękki i dojrzały[3].
Po zbiorze daktyle są przewożone do chłodni, myte (w wodzie lub w wodzie z dodatkiem chloru), a potem poddane procesowi suszenia. Owoce daktylowca mogą być suszone metodą tradycyjną na słońcu lub przemysłowo w specjalnych suszarkach. Niektórzy producenci dodatkowo konserwują daktyle dwutlenkiem siarki[potrzebny przypis].
Odmiany daktyli edytuj
Na świecie uprawianych jest ponad 1500 odmian daktyli. Ogólnie daktyle dzielimy na:
- daktyle świeże, miękkie – cechują się największą zawartością wody i miękkim soczystym miąższem. Do miękkich odmian należą: Medjool, Kimia Mazafati, Barhi, Ajwa, Hayani, Khadrawy.
- półtwarde – do tej grup zaliczają się m.in. odmiany Deglet Noor, Sayer, Kabkab, Piarom, Zahedi, Rabby
- twarde, np.: Thoory
Charakterystyka najpopularniejszych odmian daktyli[4][5] edytuj
Ameri edytuj
Owoce o stosunkowo dużych rozmiarach i wydłużonym kształcie. Dojrzałe daktyle mają czerwono-brązową skórkę. Wyróżniają się intensywnym, słodkim smakiem oraz miękkim, mięsistym miąższem.
Barhi edytuj
Odmiana o niewielkich owocach i złocistej, bursztynowej skórce. Cechuje się delikatnym, karmelowym smakiem. Barhi to jedyne daktyle sprzedawane w wersji świeżej. Handluje się nimi tylko po zbiorach w sierpniu przez kilka tygodni.
Deglet Nour (lub Deglet Noor) edytuj
Słodki, półtwardy daktyl o stosunkowo dużych owocach i ciemnobrązowej skórce. Odmiana doskonała do wypieków.
Halawi (lub Halawy) edytuj
Słodki daktyl o niewielkich jasnobrązowych owocach. Cechuje się miodowym smakiem i delikatnym miąższem.
Khadrawy edytuj
Średniej wielkości słodki daktyl o podłużnym kształcie i pomarańczowo-brązowej lub jasnobrązowej skórce. Wyróżnia się jędrnym miąższem i intensywną słodyczą.
Medjool edytuj
Popularne odmiana o dużych owocach i czerwono-brązowej skórce. Cechuje się bogatym, słodkim smakiem i karmelowym, miękkim miąższem.
Sayer edytuj
Odmiana Sayer ma owoce średniej wielkości i ciemnopomarańczową lub brązową skórkę. Ich konsystencja jest słodka i syropowata.
To najczęściej eksportowane daktyle z Iranu.
Thoory edytuj
Zwane są również daktylami chlebowymi. Daktyl o średnich lub dużych rozmiarów owocach. Wyróżnia się półsłodkim, orzechowym smakiem.
Zahidi edytuj
Słodki półsuchy daktyl o średniej wielkości owocach i gładkiej skórce. Cechuje się złocistożółtym, mięsistym miąższem z dużą zawartością syropu.
Wartości odżywcze edytuj
Zawierają ponad 50% cukrów, błonnik, witaminy: A, B1, C, B2, sole mineralne[6]. Cukry występujące w daktylach to cukry proste, czyli bardzo łatwostrawne, dające energię w krótkim czasie po spożyciu. Przy tym wartość energetyczna daktyli jest większa niż w tej samej ilości mięsa wołowego, kurczaka, chleba czy ryżu. Z tego względu polecane są przy dużym wysiłku fizycznym[potrzebny przypis].
Wartości odżywcze w 100g daktyli (odmiana Medjool)[7] edytuj
| Składniki odżywcze | Wartości |
| Kalorie | 277 kcal |
| Witaminy | |
|---|---|
| Luteina i zeaxantyna | 23 mcg |
| Tiamina | 0.05 mg |
| Ryboflawina | 0.06 mg |
| Niacyna | 1.61 mg |
| Kwas pantotenowy | 0.81 mg |
| Witamina B6 | 0.25 mg |
| Witamina K1 | 2.70 mcg |
| Cholina | 9.90 mg |
| Składniki mineralne | |
| Wapń, Ca | 64 mg |
| Miedź, Cu | 0.36 mg |
| Żelazo, Fe | 0.90 mg |
| Magnez, Mg | 54 mg |
| Mangan, Mn | 0.30 mg |
| Fosfor, P | 62 mg |
| Potas, K | 696 mg |
| Sód, Na | 1 mg |
| Cynk, Zn | 0.44 mg |
| Proteiny | |
| Białko | 1.81 g |
| Tłuszcze | |
| Tłuszcz | 0.15 g |
| Węglowodany | |
| Węglowodany | 74.97 g |
| Cukry | 66.47 g |
Zastosowanie edytuj
Daktyle są owocami jadalnymi, zarówno po przetworzeniu, jak i na surowo. W Polsce dostępne są głównie daktyle suszone. Używane są jako przekąska lub dodatek do słodyczy, kisieli mlecznych (budyniów) i ciast. W krajach arabskich daktyle uważane są za afrodyzjaki[potrzebny przypis].
Przypisy edytuj
- ↑ Słownik etymologiczny języka polskiego/datły – Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2021-12-13] (pol.).
- ↑ FAOSTAT [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-14].
- ↑ Date palm products. Chapter 1. [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-13].
- ↑ Vahid M. Karizaki, Iranian dates and ethnic date-based products, „Journal of Ethnic Foods”, 4 (3), 2017, s. 204–209, DOI: 10.1016/j.jef.2017.08.002, ISSN 2352-6181 [dostęp 2021-12-13] (ang.).
- ↑ Suszone daktyle właściwości wartości odżywcze daktyli |Go4taste [online], Go4taste Blog, 28 lipca 2021 [dostęp 2021-12-13] (pol.).
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ FoodData Central [online], fdc.nal.usda.gov [dostęp 2021-12-13].