Daktylowie
Daktylowie, Daktyle (gr. Δάκτυλοι Dáktyloi – palce, łac. Dactyli) – w mitologii greckiej bóstwa opiekuńcze lub demony pochodzenia frygijskiego bądź kreteńskiego[1][2].
Pochodzenie edytuj
W jednej z wersji mitu ich narodziny na górze Ida związane były z postacią Rei, która w cierpieniach podczas porodu Zeusa, z bólu wbiła palce w ziemię, równocześnie dając im życie – pięć osobników płci męskiej powstało z prawej ręki, a pięć płci żeńskiej – z lewej[3][1]. W innej wersji mitu za matkę ich uznawano nimfę Anchiale, a jako miejsce narodzin wymieniano jaskinie w pobliżu Oaksos[3] bądź też opierano na stwierdzeniu, że powstali z piasku rzucanego za siebie przez piastunkę Zeusa uciekającą przed Kronosem[1][4]. Miano to tłumaczono również szczególną zręcznością w pracach ręcznych jako uzdolnionych rzemieślników[2][1].
Postacie edytuj
Ich siedzibą, podobnie jak pokrewnych bóstw magiczno-opiekuńczych (korybantów i kuretów), była kreteńska góra Ida[4]. Męscy Daktylowie, określani także jako „prawi Daktylowie”[a][5], o imionach: Herakles, Pajonios (Pajonajos), Epimedes, Jazjos (Jasos) i Akesidas (Idas)[3][1], byli kowalami. Trzech najstarszych nazywano też Akmon, Damnameneus oraz Kelmis (podobno zamieniony w żelazo za obrażenie Rei). Ich siostry, o imionach okrytych tajemnicą, określane jako „lewi Daktylowie”[5], zajmowały się magią.
Rola kultowa edytuj
Pierwotnie mogli mieć znaczenie falliczne. Łączono ich z kultem Kybele i wywodzono z Frygii lub Krety, a ich liczbę według różnych mitów określano od trzech do dziesięciorga, a nawet do stu[2][6]. Ze względu na silny związek z magią przypisywano im nie tylko upowszechnienie, lecz i ustanowienie misteriów. Także urządzenie pierwszych igrzysk olimpijskich wymyślonych dla zabawienia małego Zeusa. Na innej górze Ida (w Troadzie) mieli też nauczyć muzyki trojańskiego Parysa[1]. Natomiast z uwagi na związki z rzemiosłem przypisywano im odkrycie sposobu wytopu żelaza i jego obróbki[6][2].
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ W znaczeniu „powstali z palców prawej ręki” lub też (ich siostry) – „powstałe z palców lewej ręki”.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 67, ISBN 83-04-01069-0.
- ↑ a b c d Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z, Warszawa: PWN, 1983, s. 174, ISBN 83-01-03529-3.
- ↑ a b c Robert Graves: Mity greckie. Kraków: vis-a-vis etiuda, 2009, s. 163. ISBN 978-83-61516-23-1.
- ↑ a b Lucyna Stankiewicz: Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 2008, s. 85-86, ISBN 978-83-04-04768-6.
- ↑ a b Manfred Lurker: Leksykon bóstw i demonów. Warszawa: Bellona, 1999. ISBN 83-11-08910-8.
- ↑ a b Słownik mitów Greków i Rzymian. Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy, 1995, s. 51, ISBN 83-7140-108-6.
Linki zewnętrzne edytuj
- Aaron J. Atsma: Kouretes & Daktyloi. theoi.com. [dostęp 2024-04-14]. (ang.).