David Wojnarowicz

David Wojnarowicz (ur. 14 września 1954 w Red Bank, zm. 22 lipca 1992 w Nowym Jorku) – amerykański artysta wizualny.

David Wojnarowicz

Data i miejsce urodzenia	14 września 1954 r. Red Bank
Data i miejsce śmierci	22 lipca 1992 r. Nowy Jork
Narodowość	amerykańska
Język	angielski
Dziedzina sztuki	sztuki wizualne (malarstwo, performance, film, muzyka, rzeźba, fotografia)
Epoka	współczesność

Życiorys

Urodził się 14 września 1954 r. w Red Bank w stanie New Jersey, w dysfunkcyjnej rodzinie robotniczej. Jego ojciec Ed Wojnarowicz był marynarzem na statku pasażerskim, ale zmagał się z alkoholizmem i uzależnieniem od hazardu, a także stosował słowną i fizyczną przemoc względem żony i dzieci. Do przemocowości ojca Wojnarowicz odniósł się w swoim pisarstwie, a także w filmie You Killed Me First (1985). Matką Wojnarowicza była australijska modelka Dolores McGuiness, którą Ed Wojnarowicz poślubił w Sydney w 1948 r., gdy mieli odpowiednio 16 i 26 lat. Oprócz Davida, mieli jeszcze dwoje dzieci – Stevena i Pat. Małżeństwo przetrwało 8 lat, a po rozstaniu wyłączne prawo do opieki nad dziećmi otrzymała matka. Wielokrotnie zmieniał miejsce zamieszkania, żyjąc m.in. z matką w New Jersey, rodziną ojca w Michigan, ojcem i jego nową żoną oraz kolejnymi dziećmi w New Jersey, ponownie z matką w Nowym Jorku. Częściowo zmiany miejsca zamieszkania wynikały z faktu, że ojciec nie zgadzał się z warunkami rozwodu, porwał dzieci i wywiózł na prowincję. W 1976 r. jego ojciec popełnił samobójstwo.

Uczęszczał do szkoły katolickiej. Z powodu dorastania w dysfunkcyjnej rodzinie w okresie nastoletnim częściowo żył na ulicy i tylko od czasu do czasu wracał do mieszkania matki. Był słabym uczniem. W wieku 16 lat zaczął się prostytuować na Times Square, a w wieku 17 lat zerwał więzi z matką i zaczął żyć wyłącznie na ulicy i w squatach. W tym okresie wielokrotnie padł ofiarą gwałtu ze strony klientów, cierpiał z powodu niedożywienia. W 1973 r. został przyjęty do ośrodka opiekuńczego i podjął pracę. W ośrodku poznał pisarza Johna Ensslina, który wprowadził go w podziemne środowisko literackie. Początkowo Wojnarowicz skupiał się na pisaniu, a okazjonalnie na rysunku, jednocześnie pracując w różnych księgarniach.

W 1975 r. Wojnarowicz zaczął podróż autostopem przez Stany Zjednoczone, po czym ostatecznie pod koniec lat 1970. osiadł w Nowym Jorku i związał się z tamtejszym środowiskiem artystycznym. W 1978 r. Wojnarowicz odwiedził w Paryżu swoją siostrę, tam też zakochał się pierwszy raz we fryzjerze Jeanie-Pierze Delage′u. Po powrocie do Nowego Jorku w 1979 r. podjął pracę jako pomocnik kelnera w klubach nocnych na Manhattanie. Tam też poznał i zaprzyjaźnił się z artystką Zoe Leonard, która pracowała jako szatniarka. Poznał również Keitha Haringa. Wraz z nimi stworzył zespół muzyczny 3 Teens Kill 4, ale odszedł z niego po 3 latach, by skupić się w swojej twórczości na sztukach wizualnych.

W początkach lat 1980. zbliżył się do środowiska East Village, w którym tworzyli Nan Goldin, Kiki Smith i Peter Hujar – ten ostatni był jego kochankiem, ale także mentorem i opiekunem. Podobnie jak inni artyści z East Village, pozostawał ignorowany przez renomowane galerie z centrum Nowego Jorku. To z tego powodu m.in. rozsypał krowie kości na schodach prestiżowej Leo Castelli's Gallery, zaczął dekorować malunkami wnętrza opuszczonych budynków wzdłuż rzeki Hudson, a po odmowie włączenia do wystawy w PS1 wypuścił podczas jej otwarcia karaluchy z doczepionymi uszami i ogonami królików. W 1984 r. miała miejsce jego pierwsza indywidualna wystawa, w Civilian Warfare Gallery w East Village, na której znalazły się odlewy gipsowe, obrazy i rzeźby, których przesłaniem była krytyka kapitalistycznych interesów i skorumpowanej polityki epoki prezydentury Ronalda Reagana. Wystawa ta stała się motorem jego dalszej kariery, i dzięki niej zaczął sprzedawać swoje prace oraz zyskiwać publiczność. Wraz ze wzrostem zaangażowania politycznego Wojnarowicz zmagał się z próbami cenzury swojej twórczości.

W 1986 r. Wojnarowicz poznał urzędnika miejskiego Toma Rauffenbarta i pozostał z nim związany do końca swojego życia. W tym samym roku Peter Hujar został zdiagnozowany jako nosiciel HIV i zmarł w 1987 r. Miesiąc później u Rauffenbarta zdiagnozowano HIV, a u Wojnarowicza wiosną 1988 r. Pod wpływem choroby i zgonów wielu znajomych, kochanków i obcych ludzi stał się gorącym obrońcą ludzi cierpiących na AIDS i zaangażował się w ruch ACT UP, który walczył o adekwatną reakcję rządu na kryzys. W tym okresie publikował ostre teksty krytykujące władze, m.in. za fakt przemilczenia przez cztery lata (1981–1984) faktu zidentyfikowania wirusa HIV. W 1989 r. Nan Goldin zaprosiła go do udziału w poświęconej epidemii wystawie Witnesses: Against Our Vanishing. Jego tekst umieszczony w katalogu wystawy Postcards from America, X-Rays from Hell, atakował wpływowych polityków i duchownych, co spowodowało wycofanie finansowania przez National Endowment for the Arts, ale po protestach finansowanie przywrócono z zastrzeżeniem, że nie obejmie katalogu. Ważnym wydarzeniem stała się jego retrospektywa Tongues of Flame (1990), gdyż prawicowy lobbysta Donald Wildmon z grupy American Family Association wyciął, powiększył i wysłał do każdego kongresmena obrazy aktów seksualnych ze zbioru Sex Series (1988–89). Wojnarowicz odniósł zwycięstwo w procesie, który wytoczył przeciwko American Family Association.

Od 1990 r. Wojnarowicz wykładał na Uniwersytecie Stanowym w Normal w stanie Illinois oraz na Uniwersytecie Artystycznym w Pensylwanii.

Zmarł 22 lipca 1992 r. w Nowym Jorku z powodu powikłań wynikających z AIDS w obecności Rauffenbarta i siostry Pat. Po jego pogrzebie odbył się w East Village marsz pod hasłem DAVID WOJNAROWICZ, 1954-1992, ZMARŁ NA AIDS Z POWODU ZANIEDBAŃ RZĄDU. Wojnarowicz chciał, by jego ciało porzucić na schodach dowolnego budynku rządowego. Nawiązując do ostatniej woli, Rauffenbart dołączył do akcji ACT UP, w ramach której w 1996 r. rozrzucił część jego prochów na trawnik Białego Domu, wcześniej pozostałe ich części rozsypano w Paryżu, Nowym Orleanie, Meksyku i na Christopher Street w Nowym Jorku.

Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Museum of American Art w Nowym Jorku i Walker Art Center w Minneapolis. W 2018 r. odbyły się: poświęcona mu retrospektywa w nowojorskim Whitney Museum of American Art oraz wystawa w galerii Loewe w Madrycie, a w 2019 r. wystawa w Instytucie Sztuki Współczesnej KW w Berlinie.

Twórczość

Wojnarowicz był samoukiem. W trakcie swojej kariery zrezygnował z wypracowania jednolitego stylu i posługiwał się malarstwem, performance′em, filmem, muzyką, rzeźbą, słowem pisanym i fotografią, a poruszana przez niego tematyka obejmowała prawa obywatelskie i miejsce homoseksualistów w amerykańskiej popkulturze. Pomimo tego, jako charakterystyczne dla jego biografii można wymienić zegarki, mapy oraz amerykańską walutę. Wiele projektów Wojnarowicza bazuje na jego własnym życiu lub osób, z którymi spotkał się osobiście. Postrzegał outsiderów jako obiekt swojego zainteresowania. Było to związane z jego queerową tożsamością, a później także ze zdiagnozowanym HIV. Jego twórczość dokumentuje okres historii, obejmujący kryzys AIDS oraz wojnę kulturową przełomu lat 1980. i 1990. W swoich pracach odnosi się bezpośrednio do płci, duchowości, miłości i straty. Jego najbardziej znaną pracą jest czarno-biały film A Fire in My Belly (1986–1987).