Wikipedia

Delfinowiec krzyżowy

gatunek ssaka
(Przekierowano z Delfin krzyżowaty)

Delfinowiec krzyżowy[21], delfin krzyżowaty[22] (Sagmatias cruciger) – gatunek ssaka morskiego z rodziny delfinowatych (Delphinidae).

Delfinowiec krzyżowy
Sagmatias cruciger
(Quoy & Gaimard, 1824)
Ilustracja
Ilustracja
Porównanie wielkości delfinowca krzyżowego z człowiekiem rozumnym (Homo sapiens)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

Cetartiodactyla

Podrząd

Whippomorpha

Infrarząd

walenie

Parvordo

zębowce

Nadrodzina

Delphinoidea

Rodzina

delfinowate

Rodzaj

Sagmatias

Gatunek

delfinowiec krzyżowy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[20]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali w 1824 roku francuscy zoolodzy Jean René Constant Quoy i Joseph Paul Gaimard nadając mu nazwę Delphinus cruciger[1]. Miejsce typowe to obszar między Australią a przylądkiem Horn, 49° szerokości geograficznej południowej, w południowym Oceanie Spokojnym[23][24][25]. Holotyp nie istnieje, opis został oparty na zwierzętach obserwowanych na morzu[23][25].

Analizy przeprowadzone w 2019 roku w oparciu o dane molekularne ujawniły, że tradycyjnie uznawany Lagenorhynchus[26] nie jest monofiletyczny i należy podzielić go na trzy odrębne rodzaje: Lagenorhynchus, Leucopleurus i Sagmatias[27][28]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[28].

Etymologia edytuj

  • Sagmatias: gr. σαγμα sagma, σαγματος sagmatos „siodło”; nowołac. przyrostek -ias „wskazanie na posiadanie lub cechę szczególną”[29].
  • cruciger: średniowiecznołac. cruciger „noszący krzyż, dźwigający krzyż”, od łac. crux, crucis „krzyż”; -gera „noszący, dźwigający”, od gerere „nosić, dźwigać”[30][31].

Zasięg występowania edytuj

Delfinowiec krzyżowy występuje w okołobiegunowych wodach subantarktycznych i antarktycznych, głównie na 45–65° szerokości geograficznej południowej, ale czasami na północ do 33° szerokości geograficznej południowej od Chile[28].

Morfologia edytuj

Długość ciała samic 140–180 cm, samców 160–190 cm; masa ciała samic do 88 kg, samców do 94 kg[32]. Noworodki osiągają długość ciała około 100 cm[32]. Delfin ten jest czarno-biały. W górnej szczęce znajduje się 26–34 par smukłych, stożkowatych zębów, natomiast w dolnej 27–35 par[32].

Ekologia edytuj

Żyje w grupach liczących zazwyczaj od 5 do 10 okazów. Żywi się prawdopodobnie rybami i kalmarami. Jest słabo poznany przez człowieka.

Status zagrożenia edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[20].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Delphinus bivittatus Lesson, 1827
  2. ↑ Uzasadniona poprawka, korekta pisowni rodzaju gramatycznego Delphinus albigena Quoy & Gaimard, 1824.
  3. ↑ a b c d e f g Kombinacja nazw.
  4. ↑ Nazwa niedostępna, błędna identyfikacja.
  5. ↑ Pierwsze użycie obecnej kombinacji nazw.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Quoy i Gaimard 1824 ↓, s. 87, ryc. xi, fig. 3, 4.
  2. ↑ Quoy i Gaimard 1824 ↓, s. 87, ryc. xi, fig. 2.
  3. ↑ R.-P. Lesson & P. Garnot: Description des mammifères. W: L.-I. Duperrey: Voyage autour du monde, exécuté par ordre du Roi, sur la Corvette de Sa Majesté, La Coquille, pendant les années 1822, 1823, 1824 et 1825, sous le ministère et conformément aux instructions de S. E. M. le Marquis Clermont-Tonnerre, Minister de la Marine; et publié sous les auspices de son Excellence Mgr le Cte de Chabrol, Ministre de la Marine et des Colonies. T. 1: Zoologie. Cz. 1. Paris: Arthus Bertrand, 1826, s. 178, ryc. 9, fig. 3. (fr.).
  4. ↑ A. Smith. Contributions to the Natural History of South Africa. „The Zoological Journal”. 4 (16), s. 440, 1829. (ang.). 
  5. ↑ F. Cuvier: De l’histoire naturelle des cétacés. Paris: Roret, 1836, s. 225, seria: Roret’s Suite à Buffon. (fr.).
  6. ↑ Gray 1846 ↓, s. 44.
  7. ↑ Gray 1846 ↓, s. ryc. 35.
  8. ↑ a b C. Gay: Historia fisica y politica de Chile segun documentos adquiridos en esta republica durante doce anos de residencia en ella y publicada bajo los auspicios del supremo gobierno. T. 1: Zoología. Paris; Chile: En casa del autor; en el Museo de historia natural de Santiago, 1847, s. 175. (hiszp.).
  9. ↑ J.E. Gray: Catalogue of the Specimens of Mammalia in the Collection of the British Museum. Cz. 1: Cetacea. London: Trustees of the British Museum, 1850, s. 42. (ang.).
  10. ↑ J.E. Gray: Synopsis of the species of whales and dolphins in the collection of the British Museum. London: B. Quaritch, 1868, s. 7, ryc. 35. (ang.).
  11. ↑ P.J. Van Beneden & P. Gervais: Ostéographie des cétacés vivants et fossiles, comprenant la description et l’iconographie du squelette et du système dentaire de ces animaux, ainsi que des documents relatifs à leur histoire naturelle. Paris: A. Bertrand, 1880, s. 598, ryc. xxxvi, fig. 3. (fr.).
  12. ↑ F.W. True. Contributions to the natural history of the cetaceans, a review of the family Delphinidae. „Bulletin of the United States National Museum”. 36, s. 84, 90, 1889. (ang.). 
  13. ↑ Philippi 1893 ↓, s. 10, ryc. ii, fig. 2.
  14. ↑ Philippi 1893 ↓, s. 11, ryc. iii, fig. 4 („Ph. bivittata Lesson”), 5 („Ph. crucigera Quoy et Gaim.”).
  15. ↑ F. Lahille. Ensayo sobre la distribución geográfica de los mamíferos en la República Argentina. „Primera Reunión del Congreso Científico Latino Americano”. 3, s. 200, 1899. (hiszp.). 
  16. ↑ D.G. Lillie: Cetacea. W: R.F. Scott (red.): British Antarctic („Terra Nova”) Expedition, 1910. Natural history report. Cz. 1: Zoology. London: Order of the Trustees of the British Museum, 1915, s. 123. (ang.).
  17. ↑ P. Yañez. Vertebrados marinos Chilenos. I. Mamiferos. „Revista de Biología Marina y Oceanografía”. 1, s. 115, 1948. (hiszp.). 
  18. ↑ R.G. LeDuc, W.F. Perrin & A.E. Dizon. Phylogenetic relationships among the delphinid cetaceans based on full cytochrome B sequences. „Marine Mammal Science”. 15 (3), s. 639, fig. 2, 1999. DOI: 10.1111/j.1748-7692.1999.tb00833.x. (ang.). 
  19. ↑ I.B. Moreno, Relações filogenéticas entre os golfinhos de família Delphinidae, [w:] Ph.D. dissertation, Porto Alegre: Pontifical Catholic University of Rio Grande do Sul, 2008, s. 79 (port.).
  20. ↑ a b G. Braulik, Lagenorhynchus cruciger, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-14] (ang.).
  21. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 188. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  22. ↑ Polskie i łacińskie nazwy waleni. Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego. [dostęp 2015-09-13].
  23. ↑ a b P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 69, 1966. (ang.). 
  24. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lagenorhynchus cruciger. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-14].
  25. ↑ a b Vollmer i in. 2019 ↓, s. 999.
  26. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lagenorhynchus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-13]. (ang.).
  27. ↑ Vollmer i in. 2019 ↓, s. 957–1057.
  28. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 292–294. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  29. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 616, 1904. (ang.). 
  30. ↑ Vollmer i in. 2019 ↓, s. 1000.
  31. ↑ cruciger, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-14] (ang.).
  32. ↑ a b c J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 490–491. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Delfinowiec_krzyżowy&oldid=68343814”