Dialekt ikawski Istrii

Dialekt ikawski Istrii^[1] (serb.-chorw. jugozapadni istarski dijalekt^[2]) – dialekt południowosłowiański używany w południowej i zachodniej Istrii w Chorwacji, a także w południowo-wschodnich Włoszech, w prowincji Molise (gwara molizańskich Chorwatów)^[1]. Klasyfikowany jako dialekt należący do grupy dialektów sztokawskich^[3], czakawskich^[2], bądź też jako dialekt mieszany, pośredniczący pomiędzy obszarem sztokawskim i czakawskim^[4].

Cechy językowe edytuj

Do charakterystycznych cech fonetycznych dialekt ikawskiego Istrii należą:

archaiczna akcentuacja, bliska tej w dialekcie kosowsko-resawskim, rozróżniająca ton krótki opadający, długi opadający i długi rosnący^[1],
rozwój *ě (jać) w i, tzw. ikawizm, np. besȉda, snîg < psł. *besěda, *sněgъ, choć liczne są też ekawizmy, jak np. w południowej Istrii sêno, susȅd < psł. *sěno, *sǫsědъ^[1],
przejście wygłosowego -l w -ja, np. vȅseja ‘wesoły’, cíja ‘cały’ < psł. *veselъ, *cělъ^[1],
rozwój psł. *ť w č́, a na samym południu w ť (pod wpływem czakawskim), np. svíč́a < psł. *svěťa, a przy tym niejednolity rozwój *ď w ž (z wcześniejszego ǯ́) lub j, np. žêža, rȍjen < psł. *žęďa, *roďenъ^[1],
rozwój grup. *šč i žǯ w št i žd, typowy dla dialektów sztokawskich, np. ogńȉšte ‘ognisko’, dážd ‘deszcz’^[1],
rozwój ra > re w wyrazach krésti ‘kraść’, résti ‘róść’, rébac ‘wróbel’^[1],
zachowanie grupy čr-, np. č́rv, č́ríva < psł. *čŕvъ, *červa^[4],
zachowanie fonemu *χ^[4],
rozwój -m na końcu wyrazu (przede wszystkim w końcówkach fleksyjnych) w -n^[4],

Spośród cech morfologii należy wymienić:

zaimek pytający ča ‘co’, ale w złożeniach zašto, pošto ‘dlaczego’^[4],
zachowanie -jt i -jd- w odmianie czasowników typu pójti ‘pójść’, nájti ‘znaleźć’^[1] wobec typowego na sztokawszczyźnie poći, naći,
utrata aorystu i imperfektu, drugi z czasów zachowany tylko w gwarze molizańskiej^[4],
archaiczna deklinacja w liczbie mnogiej, z czego najlepiej zachowała się w rodzaju żeńskim, np. mianownik žȅne (od žȅna ‘kobieta, żona’), dopełniacz žȅn, celownik žȅnan~ženȁn, narzędnik žȅnami~ženȁmi, miejscownik žȅnaχ~ženȁχ, zaś w deklinacji męsko-nijakiej mianownik mrȁzi (od mrȁz ‘mróz’), dopełniacz, narzędnik i miejscownik mrȁzi, celownik mrȁzan^[4].

W dziedzinie słownictwa i składni silne są wpływy romańskie^[4].

Josip Lisac: Hrvatska dijalektologija 2 Čakavsko narječje. Zagrzeb: 2009. ISBN 978-953-212-169-8. (chorw.).
Franciszek Sławski: Zarys dialektologii południowosłowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.