Dioryctria sylvestrella
Dioryctria sylvestrella – gatunek motyla z rodziny omacnicowatych. Zasiedla lasy iglaste i wrzosowiska Palearktyki. Gąsienice żerują na różnych częściach nadziemnych sosen, a rzadziej świerków. Szczególne znaczenie gospodarcze ma w strefie śródziemnomorskiej jako szkodnik sosny nadmorskiej.
| Dioryctria sylvestrella | |||
| Ratzeburg, 1840 | |||
 Imago w spoczynku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Dioryctria sylvestrella | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1840 roku przez Juliusa T.C. Ratzeburga pod nazwą Phalaena sylvestrella[1][2]. Jako miejsce typowe wskazano Ratyzbonę w środkowej Bawarii[2].
Morfologia edytuj
Samce osiągają od 12 do 15,5 mm, a samice od 13 do 16 mm długości przedniego skrzydła[2]; rozpiętość skrzydeł wynosi od 28 do 35 mm[3]. Głowa zaopatrzona jest w głaszczki wargowe o trzecim członie trzykrotnie krótszym od drugiego i czułki o długości od 8 do 11 mm. U samicy czułki są nitkowate, u samca zaś piłkowane i z kępką łusek przykrywającą cztery ich człony[2].
Przednie skrzydło porastają łuski barwy szarej, czarnej, białawej i rdzawoczerwonej, formujące nakrapianie oraz wzór z czterema liniami i jedną plamką. Nie sięgająca do żyłki kostalnej linia przedśrodkowa kontrastuje w części odsiebnej z czarną kreską. Linia środkowa również kontrastuje w części odsiebnej z czarną kreską, przynajmniej tak szeroką jak ona. Nerkowata plamka środkowa (łac. stigma discalis) ma białawe zabarwienie i kontrastuje z przyciemnieniem. Linia zaśrodkowa tworzy dwa łuki połączone silnym zębem pośrodku, a do żyłki kostalnej dochodzi pod kątem większym niż 60°. Delikatną, czarną linię końcową zwykle przerywają łuski barwy szarawobiałej. Strzępina jest ubarwiona brązowawo-szaro. Tylne skrzydło jest jasnobeżowe z ciemniejszym obrzeżeniem i jasnoszarą strzępiną[2].
U samca środkowa płytka ósmego sternitu odwłoka ma na wierzchołku krótki wyrostek odgraniczony rowkiem. Genitalia samca cechuje ampułkowaty sakulus, znacznie dłuższe niż połowa długości genitaliów winkulum, unkus o wypukłych brzegach bocznych i wierzchołku w formie prostokąta z zaokrąglonymi rogami, walwa z rejonem oszczecinionym tak długim jak, mająca listewki w części końcowej, haczykowaty wierzchołek i pozbawiona kolca przedwierzchołkowego kosta. Sam fallus ma w wezyce ponad 60 małych i cienkich cierni, natomiast pozbawiony jest cierni dużych. Samica ma przewody torebki kopulacyjnej pięciokrotnie dłuższe niż szerokie, proste, na przedzie rozszerzone, wyposażone w płat tylny oraz na całej długości zaopatrzone w podłużnie pomarszczone colliculum, natomiast pozbawione wyrostków przednio-bocznych[2].
Biologia i ekologia edytuj
.jpg)
Owad ten zasiedla lasy iglaste i wrzosowiska[3].
Różowe lub zielonkawe gąsienice są fitofagami, żerującymi na szyszkach, pąkach, pędach i pniach roślin iglastych z rodzaju sosna, a rzadziej świerk[2][4]. Spośród sosen jako jej rośliny żywicielskie wymienia się: sosnę alepską, czarną, karaibską, Merkusa, nadmorską, pospolitą, pinię i wiotką[2][5]. W Europie Środkowej chętnie wybierane są drzewa uszkodzone mechanicznie lub zainfekowane rdzami Endocronartium pini i Endocronartium strobi – wywołane przez nie uszkodzenia pozwalają na wniknięcie gąsienic do łyka. Drążone przez gąsienicę korytarze wzmagają produkcję żywicy, która miesza się z jej sypkimi odchodami. Zimowanie larwy ma miejsce wewnątrz chodnika[4].
Rozprzestrzenienie edytuj
Gatunek palearktyczny, wykazany z większości krajów Europy (w tym z Polski), palearktycznej Azji i Afryki Północnej[1][4]. Jest pospolitszy w południowej części zasięgu, aczkolwiek w Europie sięga na północ po koło podbiegunowe[4].
Znaczenie gospodarcze edytuj
W gospodarce leśnej gatunek ten uznawany jest za szkodnika sosen, w tym jednego z najważniejszych szkodników sosny nadmorskiej[4], wykorzystywanej w regionie śródziemnomorskim nie tylko jako źródło drewna i żywicy, ale także jako stabilizator wydm[6]. Żerowanie gąsienic prowadzi do wyciekania dużych ilości żywicy, co skutkuje osłabieniem drzewa i narażeniem go na infekcje[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Dioryctria sylvestrella (Ratzeburg, 1840). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-03-23].
- ↑ a b c d e f g h Sonja Knölke, A Revision of the European Representatives of the Microlepidopteran Genus Dioryctria ZELLER, 1846 (Insecta: Lepidoptera: Pyralidae: Phycitinae), Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades der Fakultät für Biologie der Ludwig-Maximilians-Universität München, Ludwig-Maximilians-Universität München, 2007.
- ↑ a b c Christopher Jonko: Dioryctria sylvestrella (Ratzeburg, 1840). [w:] lepidoptera.eu [on-line]. [dostęp 2020-03-23].
- ↑ a b c d e M. Turcani: Dioryctria sylvestrella. W: Bark and Wood Boring Insects in Living Trees in Europe, a Synthesis. Lieutier, François; Day, Keith R.; Battisti, Andrea; Grégoire, Jean-Claude; Evans, Hugh F. (red.). Springer Science & Business Media, 2007, s. 512–514. ISBN 978-1-4020-2241-8.
- ↑ a b William Ciesla: Forest Entomology: A Global Perspective. John Wiley & Sons, 2011, s. 546. ISBN 978-1-4443-9788-8.
- ↑ Pinus pinaster (maritime pine). [w:] Invasive Species Compendium [on-line]. CABI., 2018. [dostęp 2020-03-23].