Dla Elizy
Dla Elizy (niem. Für Elise) – popularny tytuł Bagateli a-moll WoO 59, jednej z najbardziej znanych w literaturze muzycznej miniatur fortepianowych, którą skomponował Ludwig van Beethoven. Utwór powstał ok. 1810 roku.
Pochodzenie tytułu edytuj
Biografowie Beethovena nie są zgodni co do tego, kim była tytułowa Eliza.
Według jednej z teorii, oryginalny tytuł brzmiał Für Therese, jako że adresatką utworu miała być znajoma kompozytora i córka jednego z lekarzy wiedeńskich, Therese Malfatti. W 1810 r. kompozytor oświadczył się jej, ona zaś oświadczyny odrzuciła, a w roku 1816 została żoną szlachcica i urzędnika Wilhelma von Droßdika.
Inna wersja mówi, że Eliza była słynną „Nieśmiertelną Ukochaną”, do której Beethoven napisał swój słynny list (zob. List do Nieśmiertelnej Ukochanej), a której tożsamości biografom nigdy nie udało się ustalić.
Kiedy kompozycję opublikowano w 1865 r., jej odkrywca Ludwig Nohl nadał jej tytuł Dla Elizy, pod którym znana jest do dziś.
Według innej teorii Elizą była sopranistka Elisabeth Röckel.
Struktura utworu edytuj
Utwór o budowie ABACA utrzymany jest w metrum 3/8. Popularny motyw melodyczny, grany przez prawą rękę na tle rozłożonych akordów lewej ręki, oparty jest początkowo jedynie na dwóch funkcjach harmonicznych: a i E (będącymi w utworze funkcją toniki i dominanty). „Odpowiedź” ma wychylenie do trybu durowego: C, G, aby znów przejść w, a i E. Część B jest żywsza, w tonacji F-dur, z drobnymi pochodami sekundowymi. Część C jest z kolei mroczniejsza, niespokojna; charakteryzują ją crescenda, ostinatowy motyw w lewej ręce i ekstensywne użycie pedału zgłaśniającego.
Zobacz też edytuj
Bibliografia edytuj
- Ludwig Nohl, Neue Briefe Beethovens, Stuttgart: Cotta, 1867
- Klaus Martin Kopitz, Beethoven, Elisabeth Röckel und das Albumblatt „Für Elise”, Köln: Dohr, 2010, ISBN 978-3-936655-87-2.
- Klaus Martin Kopitz, Beethoven’s ‘Elise’ Elisabeth Röckel: a forgotten love story and a famous piano piece, The Musical Times, vol. 161, no. 1953 (Winter 2020), p. 9–26 (PDF)