Wikipedia

Dworek Mieroszewskich w Katowicach

dawny dworek myśliwski w Katowicach

Dworek Mieroszewskich w Katowicach-Janowie – dawny dworek myśliwski znajdujący się w Katowicach przy ulicy Nad Stawem 3a, w dzielnicy Janów-Nikiszowiec, istniejący od około 1830 roku (za panowania Aleksandra Mieroszewskiego) w miejscu wyburzonego XVII-wiecznego drewnianego budynku, do października 2021 roku. Był to budynek piętrowy zbudowany z kamienia i kryty papą.

Dworek Mieroszewskich
w Katowicach-Janowie
Ilustracja
Dworek od strony ulicy Nad Stawem (2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

Ul. Nad Stawem 3a,
40-411 Katowice

Typ budynku

dawny dworek myśliwski

Styl architektoniczny

bezstylowy

Inwestor

Aleksander Mieroszewski

Kondygnacje

1+1

Powierzchnia użytkowa

393 m²

Ukończenie budowy

ok. 1830

Rozebrano

październik 2021

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dworek Mieroszewskich”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dworek Mieroszewskich”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dworek Mieroszewskich”
Ziemia50°14′34,6″N 19°05′54,9″E/50,242944 19,098583
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

 
Fragment starodrzewu w sąsiedztwie dawnego dworku (2020)

Janów od 1617 roku należał do rodziny Mieroszewskich, którzy byli właścicielami ziemi mysłowickiej do 1839 roku. Ziemię wówczas sprzedano Marii Winckler z zachowaniem przez Mieroszewskich tytułu do ordynacji[1]. Pierwszym ordynatem mysłowickiego majoratu był Jan Krzysztof Mieroszewski. W czasie jego 61-letniego majoratu (1694–1755)[2] przyczynił się do powstania nowej osady nad Boliną. Pierwszym budynkiem późniejszego Janowa był dworek myśliwski wybudowany z drewna w miejsce późniejszego murowanego[3], a jego początki sięgają XVII wieku[4]. Na początku XVIII wieku w pobliżu dworku, na prawym brzegu Boliny powstał folwark zwany Janowcem[3].

Za czasów Aleksandra Mieroszewskiego, w okresie powstania listopadowego pomiędzy dworkiem a Boliną[1] urządzono park w stylu angielskim z promenadą i sztucznym stawem, po którym pływały gondole, a park ten nazywano Plantami[5]. W 1835 roku postawiono na janowskich plantach rzeźbę ogrodową – pomnik z napisaną po polsku inskrypcją[1]. Pomnik ten przetrwał czasy II wojny światowej i od 2014 roku znajduje się przy skwerze E. i G. Zillmannów na zabytkowym osiedlu Nikiszowiec[6][7].

Około 1830 roku[8] w miejsce drewnianego budynku wybudowano murowany dworek[9]. Z niego urządzano w sąsiednich lasach polowania[10], a w okresie przed i w czasie powstania listopadowego w dworku organizowano spotkania konspiracyjne. Spotykali się tutaj polscy spiskowcy z Królestwa Polskiego[10].

W 1853 roku w zameczku uwłaszczono Pawła Dudka – półzagrodnika z Janowa, pozostałych zaś janowskich chłopów w tym samym miejscu uwłaszczono w czerwcu 1857 roku[11]. Po przeprowadzeniu akcji uwłaszczeniowej dworek, folwark i planty były nie tylko punktem wyjścia dla tworzącej się janowskiej gminy, ale także przez długi czas stanowiły centrum osady, w którym koncentrowało się życie Janowa. Tutaj mieszkał naczelnik gminy i obszaru dworskiego, a także mieściła się tu pierwsza gospoda[12]. W parku zaś koncentrowało się także życie religijne. Wiele uroczystości religijnych odbywało się pod krzyżem wzniesionym tutaj w 1818 roku przez Rupalę i Pachę z Janowa[12]. Wraz z uprzemysłowieniem Janowa punkt ciężkości osady przesuwał się na zachód z rejonu pałacyku, ku zakładom przemysłowym[13].

W 1959 roku właścicielem dawnego dworku była kopalnia „Wieczorek”[4], od około 2019 roku zaś dworek był własnością prywatną[14].

Mieszkańcy Janowa w lipcu 2020 roku planowali zorganizować plenerowy festyn w rejonie historycznego dworka z okazji 300-lecia osady. Z uwagi na znajdujące się na elewacji dworku graffiti z wulgarnym napisem organizatorzy zainterweniowali w tej sprawie, a festyn odbył się w Parku Bolina[14].

26 czerwca 2021 roku pod przewodnictwem Grupy Janowskiej zorganizowano plener malarski przy historycznym dworku celem jego uwiecznienia w sztuce malarskiej[15]. Powstałe wówczas obrazy zostały pod koniec marca 2022 roku wystawione na licytację na rzecz Polskiej Misji Medycznej[16].

Opuszczony dworek, pełniący przed opróżnieniem funkcję mieszkalną, z biegiem czasu popadł w ruinę[14]. Został on ostatecznie rozebrany w październiku 2021 roku[17], na co zgodził się ówczesny Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków Łukasz Konarzewski.

Charakterystyka edytuj

Dawny dworek Mieroszewskich znajdował się przy ulicy Nad Stawem 3a w Katowicach, w granicach dzielnicy Janów-Nikiszowiec[18]. W skład kompleksu zabudowy kompleksu wchodziły: dawny dworek myśliwski, stajnie i starodrzew[18]. Przy samym zaś dworku znajdowały się także budynki gospodarcze w formie przybudówek[19].

Dworek Mieroszewskich był budynkiem o wymiarach 18,8 × 13,2 m, powstałym z kamienia i pokrytym dachem z papy. W 1959 roku miał on 10 pomieszczeń mieszkalnych, strych i 4 piwnice[4]. Powierzchnia użytkowa dworku wynosiła 393 m², powierzchnia zabudowy zaś 254,16 m². Miał on jedną kondygnację nadziemną i jedną podziemną. Przybudówka była parterowa, a jej powierzchnia zabudowy wynosiła 46,64 m²[20].

Dworek wraz z przybudówką wpisany był do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[19].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Szaraniec 1996 ↓, s. 108.
  2. ↑ Wilczok 1991 ↓, s. 7.
  3. ↑ a b Wilczok 1991 ↓, s. 8.
  4. ↑ a b c Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta zielona. Dwór Mieroszewskich. zabytek.pl, 1959-12-09. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  5. ↑ Wilczok 1991 ↓, s. 10.
  6. ↑ Pomnik ogrodowy. fotopolska.eu. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  7. ↑ Śląskie Kamienice: O placu Wyzwolenia i Skwerze Zillmannów słów kilka…. slaskiekamienice.pl, 2022-05-09. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  8. ↑ Karol Wieniawski: Dworek myśliwski, tzw. „Zameczek” – najstarszy budynek Janowa. www.mdhmyslowice.pl. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  9. ↑ Michał Bulsa: Rozrzutny ordynat z Janowa. szopienice.pl, 2019-12-02. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  10. ↑ a b Wilczok 1991 ↓, s. 11.
  11. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 110–111.
  12. ↑ a b Wilczok 1991 ↓, s. 13.
  13. ↑ Wilczok 1991 ↓, s. 15.
  14. ↑ a b c Anna Malinowska: Podczas interwencji w sprawie wulgarnego napisu okazało się, że stary dworek w Janowie ma nowego właściciela. katowice.wyborcza.pl, 2020-07-17. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  15. ↑ INFO Janów-Nikiszowiec: Zachowajmy dworek na obrazach. facebook.com, 2021-06-23. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  16. ↑ Centrum Zimbardo w Nikiszowcu: Nasza.... www.facebook.com, 2022-03-21. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  17. ↑ INFO Janów-Nikiszowiec: Dzisiaj coś się kończy. facebook.com, 2021-10-21. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  18. ↑ a b Studium... 2012 ↓, Załącznik I.9 31/36.
  19. ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Gminna ewidencja zabytków. Wyszukiwanie Zabytku Nieruchomego. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).
  20. ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2022-09-02]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dworek_Mieroszewskich_w_Katowicach&oldid=73717761”