Wikipedia

Dzięcioł łuskowany

gatunek ptaka

Dzięcioł łuskowany[3][4] (Celeus grammicus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae), występujący w Ameryce Południowej, głównie w Amazonii. Takson o niepewnej pozycji taksonomicznej, blisko spokrewniony z dzięciołem tygrysim (C. undatus), niektórzy autorzy sugerują włączenie go do tego gatunku jako synonim[3][5][6].

Dzięcioł łuskowany
Celeus grammicus[1]
(Natterer & Malherbe, 1845)
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

dzięciołowe

Rodzina

dzięciołowate

Podrodzina

dzięcioły

Plemię

Picini

Rodzaj

Celeus

Gatunek

dzięcioł łuskowany

Synonimy
  • Picus grammicus Natterer & Malherbe, 1845
  • Celeopicus Verreauxii Malherbe, 1858[2]
Podgatunki
  • C. g. grammicus (Natterer & Malherbe, 1845)
  • C. g. verreauxii (Malherbe, 1858)
  • C. g. subcervinus Todd, 1937
  • C. g. latifasciatus Seilern, 1934
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Systematyka edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali Johann Natterer i Alfred Malherbe, nadając mu nazwę Picus grammicus. Opis ukazał się w 1845 roku na łamach „Mémoires de la Société royale des sciences de Liège”[2][7]. Jako miejsce typowe wskazali Brazylię, bez konkretnej lokalizacji[7]. Elsie Naumburg uściśliła, że chodziło o Marabitanas w górnym biegu Rio Negro[2]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Celeus[3][8]. Wyróżnia się cztery podgatunki C. grammicus[8][9]:

  • C. g. grammicus (Natterer & Malherbe, 1845)
  • C. g. verreauxii (Malherbe, 1858)
  • C. g. subcervinus Todd, 1937
  • C. g. latifasciatus Seilern, 1934

Proponowany podgatunek undulatus, opisany znad rzeki Mocho w południowo-środkowej Wenezueli, zsynonimizowano z podgatunkiem nominatywnym[9].

Etymologia edytuj

  • Celeus: gr. κελεος keleos „zielony dzięcioł”[10]
  • grammicus: łac. grammicus „prążkowany”, od gr. γραμμικος grammikos „liniowy”, od γραμμη grammē „linia”, od γραφω graphō „pisać”[11].

Morfologia edytuj

Niewielki dzięcioł o krótkim dziobie, dosyć wąskim u nasady, od zielonkawego do żółtozielonego lub w kolorze kości słoniowej. Tęczówki czerwone, wokół oka naga, szara skóra. Nogi silne, ciemnozielonawoszare do szarych. Pióra głowy tworzą charakterystyczny czub. Głowa w kolorze kasztanowym lub ciemnokasztanowym z niewielkimi ciemniejszymi smugami. Samce mają ciemnoczerwoną plamę na pasku policzkowym i części policzka, która nie występuje u samic. Na bokach szyi pojawiają się delikatne czarne prążki, które poszerzają się w dolnych częściach ciała. Górne pokrywy skrzydeł kasztanowe z czarnymi prążkami. Kuper blady, zielonkawo-żółty, górna część ogona rdzawokasztanowata, ogon brązowoczarny ze sterówkami o kasztanowatych obrzeżach. Podgatunek C. g. latifasciatus jest zdecydowanie jaśniejszy. Górne części ciała mają odcień bladocynamonowy z żółtymi lub płowożółtymi nasadami piór, kuper bardzo blady, wyraźniejsze prążkowanie. C. g. subcervinus ma kuper i boki bardziej cynamonowe, bez żółtego odcienia[9][12].

Długość ciała 23–26 cm, masa ciała C. g. grammicus 63–75 g, C. g. verreauxii 77–82 g, C. g. latifasciatus 75–87 g[9][12].

Zasięg występowania edytuj

Dzięcioł łuskowany występuje w północno-środkowej części Ameryki Południowej. Zamieszkuje tereny od poziomu 100 do 900 m n.p.m., lokalnie do 1140 m n.p.m. Jest gatunkiem osiadłym[9][12]. Poszczególne podgatunki występują[9][12]:

  • C. g. grammicus – od południowo-wschodniej Kolumbii i południowej Wenezueli na południe po północno-wschodnie i wschodnie Peru oraz zachodnią Brazylię (na wschód po dolny bieg Rio Negro i rzekę Purus), ponadto izolowana populacja występuje w Gujanie Francuskiej,
  • C. g. verreauxii – od południowej i środkowej Kolumbii (od zachodniej części departamentu Putumayo do departamentu Meta) do wschodniego Ekwadoru,
  • C. g. subcervinus – w Brazylii na południe od Amazonki – od rzeki Purus na wschód do dolnego biegu rzeki Tapajós oraz na południe po północne Mato Grosso,
  • C. g. latifasciatus – w południowo-wschodnim Peru, południowo-zachodniej Brazylii oraz północnej Boliwii (departament Beni).

Ekologia edytuj

Jego głównym habitatem są lasy deszczowe. Pojawia się także w lasach wtórnych oraz na terenach bardziej otwartych – na skrajach lasów oraz sawannach z rozrzuconymi drzewami. Czasami występuje w niewielkich grupach 3–4 osobników, prawdopodobnie grupach rodzinnych, często dołącza do stad mieszanych. Żeruje w strefie środkowej i koronach drzew. Odżywia się głównie mrówkami i owocami[9][12].

Rozmnażanie edytuj

Okres lęgowy w Wenezueli trwa od lutego do kwietnia, a w Brazylii prawdopodobnie nieco później. Brak dalszych informacji na ten temat[9].

Status edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN dzięcioł łuskowany od 2019 roku nie jest osobno klasyfikowany, gdyż włączono go do Celeus undatus, który uznawany jest za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Obu tym dzięciołom zagraża utrata siedlisk wskutek wylesiania[6][13].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Celeus grammicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c Denis Lepage: Scaly-breasted Woodpecker Celeus grammicus (Natterer & Malherbe, 1845) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-11-15]. (ang.).
  3. ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Picidae Leach, 1820 - dzięciołowate - Woodpeckers (wersja: 2020-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-15].
  4. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 185, 1999. 
  5. ↑ Sampaio L, Aleixo A, Schneider H, Sampaio I, Araripe J, Rêgo PSD. Molecular and plumage analyses indicate the incomplete separation of two woodpeckers (Aves, Picidae). „Zoologica Scripta”. 47, s. 1–10, 2018. (ang.). 
  6. ↑ a b Species factsheet: Celeus undatus, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-15]. (ang.).
  7. ↑ a b Alfred Malherbe, Notice sur quelques espèces de Pics du Brésil, „Mémoires de la Société royale des sciences de Liège”, 2, 1845, s. 69 (fr.).
  8. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Woodpeckers. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-15]. (ang.).
  9. ↑ a b c d e f g h H. Winkler & D. A. Christie: Scaly-breasted Woodpecker Celeus grammicus, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-11-15]. (ang.).  
  10. ↑ Celeus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  11. ↑ grammicus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  12. ↑ a b c d e Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 7: Jacamars to Woodpeckers. Barcelona: Lynx Edicions, 2002, s. 518. ISBN 84-87334-37-7. (ang.).
  13. ↑ Celeus undatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-11-15] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dzięcioł_łuskowany&oldid=68363572”