Dzierżno Duże

zbiornik poeksploatacyjny w południowej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego

Dzierżno Dużezbiornik poeksploatacyjny utworzony w 1964 roku w środkowej części doliny Kłodnicy przez zalanie dwóch wyrobisk popiaskowych o podobnej głębokości maksymalnej (do 20 metrów) oddzielonych rozmytą obecnie groblą. Zbiornik jest położony na terytorium Gliwic, Pyskowic i gminy Rudziniec, w zachodniej części województwa śląskiego na lewym brzegu Kanału Gliwickiego.

Dzierżno Duże
Ilustracja
Państwo

 Polska

Rzeka

Kłodnica

Data uruchomienia

1964

Powierzchnia

6,15 km²

Głębokość

20 m

Funkcja

przyrodnicza, krajobrazowa, oczyszczająca, przeciwpowodziowa.

Położenie na mapie gminy Rudziniec
Mapa konturowa gminy Rudziniec, po prawej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Dzierżno Duże”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Dzierżno Duże”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Dzierżno Duże”
Położenie na mapie powiatu gliwickiego
Mapa konturowa powiatu gliwickiego, w centrum znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Dzierżno Duże”
Ziemia50°22′08″N 18°33′32″E/50,368889 18,558889

Zbiornik powstał w wyrobisku po zakończonej eksploatacji piasków podsadzkowych i wprowadzeniu do niej wód rzeki Kłodnicy w 1964 roku[1]. Powierzchnia zbiornika wynosi 516 ha[2].

Nazwa zbiornika pochodzi od Dzierżna, dzielnicy Pyskowic. Zbiornik również jest nazywany Jeziorem Rzeczyckim. W pobliżu zbiornika znajduje się drugi, mniejszy zbiornik wodny Dzierżno Małe.

Informacje ogólne edytuj

Zbiornik zasilany jest w głównej mierze silnie zanieczyszczonymi wodami Kłodnicy za pośrednictwem trzystopniowej kaskady wlotowej. Niewielki procent dopływu powierzchniowego stanowią niewykorzystane przez żeglugę wody z piątej sekcji Kanału Gliwickiego okresowo dopływające do zbiornika za pośrednictwem jazu segmentowo-klapowego wybudowanego w wale północnym oraz wody niewielkich – okresowo płynących – potoków (Rzeczyckiego i Kleszczowskiego) zasilających zbiornik od strony południowej – ich koryta nie są zabudowane. Odprowadzanie wody ze zbiornika do Kanału Gliwickiego (Kłodnica i Kanał Gliwicki na odcinku Dzierżno – Pławniowice posiadają wspólne koryto), odbywa się przez urządzenia zrzutowo-upustowe zlokalizowane na 300 metrowej długości przekopie łączącym zbiornik z Kanałem Gliwickim. Od strony południowej i wschodniej misa zbiornika posiada charakter "naturalny", od zachodu czaszę zbiornika ogranicza zapora ziemna, a od północy wybudowano tzw. wał północny.

Parametry morfometryczne edytuj

Podstawowe dane morfometryczne zbiornika Dzierżno Duże są następujące: minimalny poziom piętrzenia – 194,50 m n.p.m., normalny poziom piętrzenia: 202,50 m n.p.m., maksymalny poziom piętrzenia – 203,50 m n.p.m., pojemność martwa (przy minimalnym poziomie piętrzenia) – 40,5 hm³, pojemność użytkowa (przy normalnym poziomie piętrzenia) – 47,5 hm³, rezerwa powodziowa (przy maksymalnym poziomie piętrzenia) – 6,0 hm³, pojemność całkowita (przy maksymalnym poziomie piętrzenia) – 93,5 hm³, powierzchnia zbiornika przy normalnym poziomie piętrzenia – 6,15 km², długość zbiornika – 5,8 km; szerokość maksymalna zbiornika – 1,5 km, średnia szerokość – 1,0 km, głębokość maksymalna – 20 m, długość linii brzegowej – 15,7 km, wskaźnik kształtu misy zbiornika – 0,78.

Funkcje zbiornika edytuj

Zbiornik spełnia ważne funkcje przyrodnicze i krajobrazowe (m.in. jako regionalnej rangi ostoja ptactwa wodnego[3]), a ponadto służy poprawie warunków żeglugowych na Kanale Gliwickim, oczyszcza wody silnie zanieczyszczonej Kłodnicy przez pełnienie roli „naturalnego” osadnika, zapewnia przepływ nienaruszalny, pełni zadania przeciwpowodziowe[2]. W przeszłości posiadał znaczenie dla rolnictwa i hodowli, a współcześnie jest traktowany również jako miejsce nieformalnego odłowu drobnych skorupiaków służących produkcji pokarmu dla ryb akwariowych. Charakter gospodarki wodnej w obrębie zbiornika Dzierżno Duże powoduje, iż cechuje się on wahaniami stanów wody dochodzącymi do 9 metrów.

Ichtiofauna edytuj

W Dzierżnie Dużym występują następujące gatunki ryb: karaś, karp, leszcz, lin, okoń, płoć, szczupak[4].

Przypisy edytuj

  1. Dzierżno Duże, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-06-04].
  2. a b Zbiornik Dzierżno Duże. gliwice.rzgw.gov.pl. [dostęp 2022-06-04]. (pol.).
  3. Dzierżno i Drama. pyskowice.pl. [dostęp 2022-06-04]. (pol.).
  4. Jezioro Dzierżno Duże. fishster.pl. [dostęp 2022-06-04]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Mariusz Rzętała: Bilans wodny oraz dynamika zmian wybranych zanieczyszczeń zbiornika Dzierżno Duże w warunkach silnej antropopresji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000, s. 176. ISBN 83-226-1024-6. (pol.).
  • Mariusz Rzętała. Użytkowanie jeziora poeksploatacyjnego w warunkach skrajnego obciążenia antropogenicznego na przykładzie zbiornika Dzierżno Duże. „Geographia. Studia et dissertationes”. 29, s. 15-37, 2007. ISSN 0208-5054. (pol.). 
  • Mariusz Rzętała: Funkcjonowanie zbiorników wodnych oraz przebieg procesów limnicznych w warunkach zróżnicowanej antropopresji na przykładzie regionu górnośląskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008, s. 172. ISBN 978-83-226-1809-7. (pol.).