Dziewięciornik błotny

Dziewięciornik błotny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dławiszowce
Rodzina	dławiszowate
Rodzaj	dziewięciornik
Gatunek	dziewięciornik błotny
	Nazwa systematyczna
	Parnassia palustris L.; Sp. pl. 1:273. 1753
Synonimy
	Parnassia parviflora DC.;
	Parnassia parviflora DC.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dziewięciornik błotny (Parnassia palustris L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny dławiszowatych. Występuje w Europie, Ameryce Północnej, Azji i Afryce Północnej^[3]. W Polsce był rozpowszechniony na całym obszarze, zarówno na niżu, jak i w górach^[5].

Morfologia edytuj

Pokrój

Kwiat

Pokrój: Długość 15-30 cm^[6].
Łodyga: Wzniesiona, prosta, kanciasta i naga. Ma wysokość 5-45 cm.
Liście: Posiada tylko jeden liść łodygowy siedzący, który ma sercowaty kształt i swoją nasadą obejmuje łodygę. Wszystkie pozostałe liście tworzą przyziemną rozetę. Mają sercowojajowaty kształt i wyrastają na długich ogonkach^[6].
Kwiaty: Pojedyncze na szczycie łodygi. Kwiaty mają bardzo charakterystyczną budowę. Ich korona składa się z 5 białych płatków z dobrze widoczną, ciemniejszą nerwacją. Pojedynczy, 4-krotny słupek z beczułkowatą zalążnią i 4 siedzącymi znamieniami. 5 pręcików, a pomiędzy nimi 5 postrzępionych żółto-zielonych prątniczek, które spełniają funkcję miodników. 5 pręcików przed działkami kielicha dojrzewa po kolei, 5 pręcików przed płatkami korony spełniają rolę organów wabiących owady, w nasadowej części znajdują się miodniki, w szczytowej wydzielane są połyskujące kropelki wody, które odstraszają muchówki^[6].
Owoc: Jednokomorowa torebka, otwierająca się 4 klapami. Nasiona podługowate, spłaszczone i oskrzydlone.

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Przedprątne kwiaty kwitną od czerwca do sierpnia i są owadopylne^[6]^[7]. Nasiona roznoszone są przez wiatr.
Siedlisko: Płytkie i mokre torfowiska, jałowe darnie, mokre łąki. Na dobrze nawilżonych glebach, gdzie przeważa wapń. W Polsce na niżach i w górach. W Tatrach występuje aż po piętro alpejskie, częściej spotykany jest na podłożu wapiennym, niż granitowym^[6].
Fitosocjologia: W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O/All. Caricetalia davallianae^[8].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n= 18, (36)^[9]

Zagrożenia i ochrona edytuj

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[10].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-21] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ Parnassia palustris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 397, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 286. ISBN 83-7073-092-2.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia edytuj

Zbigniew Mirek: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Halina Piękoś-Mirkowa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997. ISBN 83-7073-092-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-21] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[iucn-4] Parnassia palustris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 397, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[p286-6] Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 286. ISBN 83-7073-092-2.

[7] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[3]

[5]

[1]

[2]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]