Dzioborożec żałobny
Dzioborożec żałobny[3] (Buceros rhinoceros) – gatunek dużego ptaka z rodziny dzioborożców (Bucerotidae). Występuje na Półwyspie Malajskim, Sumatrze, Borneo i Jawie. Jest narażony na wyginięcie.
| Buceros rhinoceros[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
 Para dzioborożców żałobnych w zoo, po lewej samiec, po prawej samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dzioborożec żałobny | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Systematyka edytuj
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae. Autor nadał gatunkowi nazwę Buceros rhinoceros[4][5], która obowiązuje do tej pory[3][6]. Jako miejsce typowe błędnie wskazał Indie[5], co później poprawiono na Malakkę[4].
Dzioborożec żałobny jest blisko spokrewniony z dzioborożcem wielkim (B. bicornis), z którym się niekiedy krzyżuje zarówno na wolności, jak i w niewoli[7]. Wyróżnia się trzy podgatunki B. rhinoceros[7][6]:
- B. r. borneoensis Schlegel & S. Müller, 1845 – Borneo
- B. r. rhinoceros Linnaeus, 1758 – Półwysep Malajski i Sumatra
- B. r. silvestris Vieillot, 1816 – Jawa
Morfologia edytuj
Wygląd edytuj
W upierzeniu przeważa czarny kolor. Ogon jest biały i długi i przebiega przez niego czarny pas. Lotki skrzydeł są na końcach białe. Ptak ten posiada także długie nogi i bardzo duży, zakrzywiony dziób z karbowanymi krawędziami. Na górnej części dzioba znajduje się efektowny hełm, wypełniony od środka powietrzem.
Wymiary edytuj
Długość ciała wynosi do 120 cm, a masa – od 2 do 3 kg. Samce są minimalnie większe od samic.
Ekologia i zachowanie edytuj
Środowisko edytuj
Zamieszkuje rozległe obszary lasów pierwotnych, ale też wysokie lasy wtórne i lasy bagienne. Występuje do wysokości 1400 m n.p.m.[2]
Zachowanie edytuj
Poza sezonem rozrodczym dzioborożce żałobne zbierają się w niewielkie grupy, a w czasie sezonu ptaki te łączą się w pary. Porusza się niezgrabnym lotem, w czasie którego wydaje charakterystyczne dźwięki. Dzioborożec za pomocą swojego dzioba pielęgnuje upierzenie, zamurowuje dziuplę, chwyta pożywienie i karmi pisklęta. Karbowany dziób jest przystosowaniem do pewnego chwytu.
Pożywienie edytuj
Ptaki te jedzą głównie owoce (zwłaszcza figi[7]) i orzechy, lecz nie gardzą również owadami, jaszczurkami, żabami drzewnymi czy ptasimi jajami[2].
Rozmnażanie edytuj
Lęgi trwają od stycznia do lutego. Po odbyciu godów samica wchodzi do środka wcześniej znalezionej dziupli (55 cm długości, 40 cm szerokości i 1,2 m głębokości) i zamurowuje ją od środka mieszanką mułu, kału i resztek pożywienia. Samica pozostawia jedynie pionową szczelinę. Przez nią samiec dostarcza pożywienie partnerce. Samica znosi zazwyczaj dwa jaja. Okres inkubacji trwa ok. miesiąca. Przez początkowy okres ich życia samica pozostaje w dziupli z młodymi. Później opuszcza dziuplę, którą znowu zamurowują pisklęta, jednak pozostaje w pobliżu gniazda. Za karmienie jej i potomstwa jest w tym czasie odpowiedzialny samiec. Jeżeli w tym okresie zginie, są skazani na śmierć głodową, gdyż wcześniej u samicy nastąpiła wymiana lotek skrzydeł i ogona. Po 3 miesiącach młode opuszczają dziuplę, pozostają jednak przy rodzicach do końca sezonu.
Status zagrożenia edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2018 roku klasyfikuje dzioborożca żałobnego jako gatunek narażony na wyginięcie (VU – Vulnerable), wcześniej miał on status gatunku bliskiego zagrożenia (NT – Near Threatened). Trend liczebności populacji jest spadkowy. Ptak ten nie jest przystosowany do życia w innym środowisku, więc wycinanie lasów, które zamieszkuje, stanowi dla niego bardzo duże zagrożenie. Ponadto negatywny wpływ na liczebność tego ptaka mają polowania – dla mięsa, na handel, części jego ciała są wykorzystywane w strojach ceremonialnych, zwłaszcza na Borneo[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Buceros rhinoceros, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Buceros rhinoceros, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Bucerotidae Rafinesque, 1815 - dzioborożce - Hornbills (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-05].
- ↑ a b Rhinoceros Hornbill Buceros rhinoceros. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-19]. (ang.).
- ↑ a b K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 104 (łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c Kemp, A.C. & Boesman, P.: Rhinoceros Hornbill (Buceros rhinoceros). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-05-05].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).