Edmund Dalbor
Edmund Dalbor (ur. 30 października 1869 w Ostrowie Wielkopolskim, zm. 13 lutego 1926 w Poznaniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański oraz prymas Polski w latach 1915–1926, kardynał prezbiter od 1919.
| Kardynał prezbiter Prymas Polski | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | ||
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku |
bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie | |
| Arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański | ||
| Okres sprawowania |
1915–1926 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
25 lutego 1893 | |
| Nominacja biskupia |
30 czerwca 1915 | |
| Sakra biskupia |
21 września 1915 | |
| Kreacja kardynalska |
15 grudnia 1919 | |
| Kościół tytularny | ||
| ||
| Odznaczenia | ||
 
| ||
| Data konsekracji |
21 września 1915 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||
| |||||||||
Życiorys edytuj
Urodził się 30 października 1869[1] roku w Ostrowie Wielkopolskim jako syn Władysława oraz Katarzyny z Rutkowskich. W 1888 roku ukończył ostrowskie gimnazjum, w którym zdał maturę[2]. Udał się na studia na Uniwersytecie w Münsterze, od 1889 kontynuował naukę w seminarium w Poznaniu. W 1892 udał się do Rzymu, gdzie dwa lata później uzyskał doktorat z prawa kanonicznego[2]. 25 lutego 1893 z rąk biskupa Jana Wronki przyjął święcenia kapłańskie[1].
W 1894 roku został wikariuszem w parafii św. Marcina w Poznaniu, a następnie penitencjarzem w katedrze gnieźnieńskiej[2]. 30 czerwca 1915 został prekonizowany arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i poznańskim oraz prymasem Polski. Sakrę biskupią przyjął 21 września 1915. 30 września odbył ingres do archikatedry poznańskiej[3], a 2 października do archikatedry gnieźnieńskiej. 15 grudnia 1919 został kreowany (m.in. z Aleksandrem Kakowskim) kardynałem prezbiterem.
W wolnej Polsce zaczął ponownie używać tytułu Prymasa Polski, a już w 1919 roku zwołał pierwszą konferencję biskupów polskich, natomiast trzy lata później zwołał Metropolitalny Sąd Duchowny[2]. W 1925 roku powołał pierwsze w Polsce kościelne Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu[2]. 11 lipca 1921 otrzymał Order Orła Białego, a ponadto zasiadł w historycznie pierwszej Kapitule tego orderu, zostając jej kanclerzem[4]. Również w 1921 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego[5], Uniwersytetu Lwowskiego i uniwersytetu w Münsterze. Został też odznaczony polską odznaką ZHP „Wdzięczności”[6] i francuskim Krzyżem Wielkim Orderu Legii Honorowej[7].
Pochowany został w podziemiach archikatedry gnieźnieńskiej. 1 maja 1938 – w uroczystość odpustową ku czci św. Wojciecha w Gnieźnie – kardynał August Hlond odsłonił jego pomnik w kaplicy Bogorii[8]. W rodzinnym Ostrowie Wielkopolskim znajduje się ulica jego imienia, zaś na zewnętrznym murze tamtejszej konkatedry znajduje się poświęcona mu tablica.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Edmund Dalbor. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2021-08-05]. (ang.).
- ↑ a b c d e Edmund Dalbor. prymaspolski.pl. [dostęp 2021-08-05].
- ↑ 90 lat temu zmarł prymas Polski kardynał Edmund Dalbor. dzieje.pl, 2016-02-13. [dostęp 2021-08-05].
- ↑ J. Pruszyński: Order Orła Białego w Rzeczypospolitej. wrotapodlasia.pl. [dostęp 2015-02-16].
- ↑ Doktoraty HC. uw.edu.pl (arch.). [dostęp 2014-07-09].
- ↑ W.J. Wysocki, A.C. Żak: Biskup Władysław Bandurski. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997, s. 110. ISBN 83-87103-21-7.
- ↑ W nieustannej trosce o polską diasporę. Studia historyczne i politologiczne. Gorzów Wielkopolski: Stowarzyszenie Naukowe „Polska w Świecie”, 2012, s. 120.
- ↑ M. Kosman: Między tronem a ołtarzem. Poznań: 2000. ISBN 83-7272-017-7.
Bibliografia edytuj
- A. Gąsiorowski, J. Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 135-136. ISBN 83-01-02722-3.
Linki zewnętrzne edytuj
- Nota biograficzna Edmunda Dalbora na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej (arch.). [dostęp 2021-05-30].
- Edmund Dalbor [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2012-01-09] (ang.).
- Mowy i listy pasterskie Edmunda Dalbora w bibliotece Polona. [dostęp 2021-09-03].