Wikipedia

Eduard Hemptenmacher

Eduard August Hemptenmacher – niemiecki armator i kupiec związany z Pomorzem Zachodnim, radca miejski Darłowa.

Eduard August Hemptenmacher
Zawód, zajęcie

armator, kupiec, radca miejski

Miejsce zamieszkania

Rügenwalde

Narodowość

niemiecka

Kariera armatorska edytuj

 
Obraz Portret kapitański barku Leopold II aut. Augusta Lasczky z 1871 roku. Barka Leopold II została zbudowana w 1861 roku, w chwili powstania obrazu należała do E. Hemptenmachera.
 
Kamienica pod Kogą w Darłowie, siedziba firmy armatorskiej Hemptenmachera. Widok sprzed renowacji

W 1798 roku zamieszkał wraz z rodzicami w Rügenwalde, obecnym Darłowie. Tu został wspólnikiem Christiana Friedricha Bahna, właściciela Towarzystwa Żeglugowego pod nazwą C.F. Bahn et Comp. in Rügenwalde, założonego w 1802 roku. Firma żeglugowa Bahna dysponowała własną flotą. Po śmierci Bahna w 1834 roku Hemptenmacher został zarządcą firmy. Jednocześnie stał się właścicielem gotyckiej kamienicy, w której firma miała swoją siedzibę. Budynek jest dziś znany pod nazwą Kamienica Hemptenmacherów i stanowi jeden z zabytków miasta. W połowie XIX wieku dokonał on przebudowy domu, przy okazji której wmurowano w jego elewację tablicę z nieotaklowanym żaglowcem - kogą, symbolem własności przez armatora. Dzięki temu detalowi budynek jest dziś znany także pod drugą nazwą - Kamienica pod Kogą[1].

W latach 1840 i 1842 Hemptenmacher zakupił dwa majątki ziemskie. Pozyskiwał z nich drewno, następnie spławiał je Wieprzą i Grabową do portu i z zyskiem sprzedawał. Trudnił się też jako radca handlowy. W 1845 roku zaczął prowadzić firmę armatorską pod własną szyldem. W tym czasie doprowadził ją do największego rozkwitu w jej historii. W latach 1860-1870 firma E. Hemptenmacher dysponowała 52 żaglowcami o ładowności od 700 do 1846 m³, które poruszały się po trzech oceanach i wielu morzach świata. W 1865 roku Hemptenmacher przyjął wspólnika, właściciela tartaku z Darłowa imieniem Eduard John. Później został on zięciem armatora, żeniąc się z jego córką Marią. W tym czasie (1868) firma dysponowała już tylko 27 żaglowcami. W latach 70. i 80. Hempntemacher próbował dokonać modernizacji firmy, wyprzedając żaglowce i zakupując w ich miejsce parowce, kolejno w latach 1871 (Amalia), 1875 (Rügenwalde), 1880 (Wipper) i 1882 (Adler). W 1888 roku właścicielem firmy został Eduard John[1][2][3].

Fundacje i działalność społeczna edytuj

 
Organy w Kościele św. Gertrudy, ufundowane przez E. Hemptenmachera

Był radcą miejskim. Z ramienia komisji lokalnej został w 1867 roku przewodniczącym nowo powstałej stacji ratownictwa morskiego w Rügenwalde. W tym czasie stacja dysponowała żelazną, 10-wiosłową łodzią typu Francis, zakupioną rok wcześniej. Następcą Hemptenmachera na tym stanowisku został były kapitan i strażnik plażowy Gehlhar[4].

W 1860 roku[5] ufundował organy dla Kościoła św. Gertrudy w Darłowie. Oryginalny instrument nie zachował się do dziś, w 1997 roku organmistrz Józef Mollin dokonał jego rekonstrukcji. W 1912 roku instrument zyskał neobarokowy prospekt. Wraz z nim stanowią cenny zabytek Kościoła[1][6][7].

Udział w wyborach do Reichstagu edytuj

W 1867 roku dwukrotnie kandydował z list partii Narodowo-Liberalnej (Nationalliberale Partei) do Reichstagu z okręgu Bytów-Miastko-Sławno (niem. Bütow-Rummelsburg-Schlawe). W wyborach do Reichstagu konstytucyjnego z 12 lutego otrzymał 4221 spośród 18681 oddanych głosów (22,6%), przy frekwencji wynoszącej ok. 75%. Mandat uzyskał wtedy hrabia Werner Georg von Blumenthal-Suckow z Partii Konserwatywnej. Drugi najlepszy wynik uzyskał Martin von Denzin, także konserwatysta. Pozostałych 14 kandydatów zdobyło łącznie 375 głosów. Hemptenmacher uzyskał najlepszy wynik w obwodach wiejskich powiatu sławieńskiego - 38,3% głosów. Według prof. Józefa Lindmajera mieszkańcy wsi cenili armatora jako pracodawcę dla wielu rodzin wiejskich, zwłaszcza zatrudnionych przy wyrębie i spławianiu drewna. Głosowanie ujawniło też podział na miasta zorientowane konserwatywnie i w liberalnie. Największe poparcie Hemptenmacher uzyskał w Miastku - 324 głosów, tj. ponad cztery więcej niż obaj kontrkandydaci z partii konserwatywnej. Dobry wynik otrzymał w Darłowie - 221 głosów, czyli dwukrotnie więcej niż obaj przeciwnicy. Armator wygrał też w Sławnie (259 głosów), Sianowie (161) i Polanowie (113). W wyborach do Reichstagu kadencyjnego z dnia 31 sierpnia Hemptenmacher uzyskał 328 na 9755 oddanych głosów (3,4%). Po raz ostatni armator wystartował w głosowaniu z dnia 3 marca 1871 roku, uzyskując w całym okręgu 6 głosów[3].

Rodzina edytuj

Jego syn Julius Eduard był auskultatorem (praktykantem sądowym[8]) sądu apelacyjnego w Koszalinie i radcą sądu okręgowego w Słupsku[9][10]. Córka Marie była żoną Eduarda Johna, konsula i kupca, późniejszego następcy Hemptenmachera jako właściciela firmy armatorskiej. Julius i Marie ufundowali w 1905 roku zegar dla Kościoła Mariackiego w Darłowie, działający do dziś. Marie John ofiarowała także marmurową rzeźbę na ołtarz w Kościoła, a w 1908 roku wspomogła renowację Kościoła św. Gertrudy. W 1919 roku Marie i Eduard John ufundowali budowę pomnika-fontanny rybaka na rynku w Darłowie, jeden z ważniejszych zabytków i symboli miasta[11]. Kolejnymi właścicielami firmy armatorskiej Hemptenmachera byli Paul John, syn Eduarda i Marii, a następnie Dietrich Kranitzki - mąż Blanki, córki Paula i Marii John. W 2013 roku Ute Kranitzki, żona Wolfa-Dietricha Kranitzkiego a synowa Dietricha, przekazała za pośrednictwem Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury sto tysięcy euro na rzecz renowacji Kamienicy pod Kogą w Darłowie[1][12][13].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Leszek Walkiewicz. Historia i dzień dzisiejszy „Kamienicy pod Kogą". „Echo Darłowa”. nr 12/2014, grudzień 2014. Darłowo: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej. ISSN 1425-7513. [dostęp 2020-09-03]. 
  2. ↑ Kalejdoskop turystyczny. W: Zbigniew Mielczarski, Jan Sroka, Marek Żukowski: Ziemia Sławieńska: Ilustrowany Przewodnik Turystyczny. Gdynia: Wydawnictwo REGION, 2004, s. 54-55. ISBN 83-89178-51-6. [dostęp 2021-05-29].
  3. ↑ a b Józef Lindmajer. Wybory do Reichstagu w 1867 i 1871 roku na przykładzie okręgu bytowsko-miastecko-sławieńskiego. „Słupskie Studia Historyczne”, s. 81-100, 1999. Słupsk: Instytut Historii Pomorskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku. ISSN 1641-9650. [dostęp 2021-05-29]. 
  4. ↑ Iwona Pietkiewicz, Antoni F. Komorowski, Adam Szulczewski. Rozważania o bezpieczeństwie żeglugi przybrzeżnej. „Nautologia”. nr 152, s. 85-87, 2015. Gdynia: Polskie Towarzystwo Nautologiczne. ISSN 0548-0523. [dostęp 2021-05-27]. 
  5. ↑ Według niektórych źródeł: w 1850 roku.
  6. ↑ Kościół św. Gertrudy Darłowo. MusicamSacram.pl, 2019-06-19. [dostęp 2021-06-19]. (pol.).
  7. ↑ Grzegorz Chmielecki: Darłowo. Kościół pw. św. Gertrudy. ipomorze.pl, 2007-09-21. [dostęp 2021-06-19]. (pol.).
  8. ↑ Witold Doroszewski: Słownik języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [dostęp 2021-06-19].
  9. ↑ Justizministerium: Deutsche justiz. T. 23. Berlin: R. v. Decker's verlag, G. Schenck, 1861, s. 175. [dostęp 2021-06-19].
  10. ↑ Marienstifts-gymnasium: Festschrift zum dreihundertfünzigjährigen jubiläum des Königlichen Marienstifts-gymnasiums zu Stettin am 24. und 25. september 1894.. Szczecin: Druck von Herrcke & Lebeling, 1894, s. 9. [dostęp 2021-06-19].
  11. ↑ Fontanna – Pomnik Rybaka. DarLOT. [dostęp 2021-06-19]. (pol.).
  12. ↑ Leszek Walkiewicz. Metamorfoza kamienicy "Pod kogą". „Echo Darłowa”. nr 5/2014, maj 2018. Darłowo: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Darłowskiej. ISSN 1425-7513. [dostęp 2020-09-03]. 
  13. ↑ Urząd Miasta Darłowo: Pamiątkowa tablica zawisła na ścianie kamienicy w Darłowie. Głos Koszaliński. [dostęp 2021-06-19]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eduard_Hemptenmacher&oldid=71798863”