Edykt Teodoryka
Edykt Teodoryka (łac. Edictum Theodorici regis[1]) – zbiór praw wydany najprawdopodobniej przez Teodoryka Wielkiego około 508 dla ludności zamieszkującej królestwo Ostrogotów[2].
Edykt był podzielony na 155 artykułów[1]. Wykazywał znaczne wpływy prawa rzymskiego, którego źródłami były m.in.: Kodeks Teodozjański, Codex Gregorianus i Hermogenianus oraz Sententiae Paulusa[3]. Dzięki temu obowiązywał on zarówno ludność ostrogocką, jak i rzymską, co stanowiło zerwanie z powszechną we wczesnym średniowieczu zasadą osobowości prawa. W sprawach nieuregulowanych dopuszczał stosowanie ostrogockiego prawa zwyczajowego[2].
W prawie prywatnym obecne były zarówno instytucje charakterystyczne dla prawa rzymskiego, jak i dla prawa zwyczajowego Ostrogotów. Do tych pierwszych należy dziedziczenie testamentowe, natomiast do drugiej grupy zalicza się rozróżnienie między przenoszeniem własności ruchomości i nieruchomości. Darowanie ruchomości było możliwe bez żadnych formalności, podczas gdy przeniesienie własności nieruchomości wymagało dokumentu z podpisami świadków[1].
Wpływy prawa rzymskiego wyraźnie dominowały w prawie karnym. Edykt nie wspominał o odpowiedzialności zbiorowej i wróżdzie, które należały do instytucji powszechnych w germańskim prawie zwyczajowym[1]. Odpowiedzialność karna była zróżnicowana stanowo – surowszym karom niż przedstawiciele innych stanów podlegali niewolnicy i koloni, a zamożne osoby ze stanu wolnego zamiast kary chłosty podlegały karze pieniężnej[2].
Prawo procesowe było – podobnie jak prawo karne – silnie zromanizowane. Jedną z nielicznych instytucji przejętych z prawa zwyczajowego Ostrogotów była przysięga oczyszczająca[1].
Autorstwo edyktu jest przedmiotem sporu wśród historyków. Pierre Pithou, który w 1579 jako pierwszy wydał tekst edyktu, przypisał go Teodorykowi Wielkiemu. Pogląd ten dominował w historiografii aż do lat 50. XX w., gdy część historyków zaczęła wskazywać, że edykt mógł powstać w państwie tolozańskim Wizygotów za panowania Teodoryka II[3]. Sugerowano również, iż był on przeznaczony wyłącznie dla ludności rzymskiej[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Karol Koranyi, Powszechna historia prawa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 29–30, ISBN 83-01-02384-8.
- ↑ a b c Andrzej Dziadzio, Powszechna historia prawa, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, s. 54, ISBN 978-83-01-21346-6.
- ↑ a b Giulio Vismara, Edictum Theoderici, [w:] Lexikon des Mittelalters, t. 3, Stuttgart: Verlang J.B. Metzler, 1999, s. 1573–1574.
- ↑ Benedykt Zientara, Świt narodów europejskich. Powstawanie świadomości narodowej na obszarze Europy pokarolińskiej., Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017, s. 359, ISBN 978-83-06-03401-1.