Efekt św. Mateusza
Efekt św. Mateusza – ogólna zasada socjologiczna o ubożeniu osób biednych i bogaceniu się bogatych.
Historia edytuj
Termin został spopularyzowany przez socjologa Roberta Mertona i nazwany imieniem ewangelisty Mateusza, z którego księgi pochodzi cytat[1]:
Albowiem wszelkiemu mającemu będzie dano, i obfitować będzie, a temu, który nie ma, i to, co się zda mieć, będzie wzięto od niego.
W naukach technicznych jego bardziej formalnym odpowiednikiem jest wiązanie preferencyjne opisujące np. rozkład prawdopodobieństwa powstania nowego połączenia w sieciach bezskalowych.
Efekt św. Mateusza ujawnia się również w innych dziedzinach życia. Poza dosłownym znaczeniem dotyczącym bogactwa materialnego termin ten jest także stosowany w przenośni, np.:
- w edukacji – uczniowie i studenci zamożniejsi trafiają często do lepszych szkół i uczelni, dzięki czemu stają się lepiej wykształceni niż ich ubożsi koledzy. Keith Stanovich wskazał, że efekt Mateusza można powiązać z nauką czytania i wpływem braku tych umiejętności na osiągnięcia szkolne uczniów[2].
- w nauce – naukowcy cieszący się większym uznaniem w środowisku mają łatwiejszy dostęp do funduszy i innych środków niezbędnych do rozwoju, dzięki czemu efekty ich badań ujawniają się lepiej i szybciej[1],
- w politologii – partia zdobywająca większość głosów podczas wyborów w skali całego kraju lub okręgu, otrzymuje nieproporcjonalnie dużą liczbę mandatów, pomimo że procent poparcia dla konkurujących partii przed wyborami jest zbliżony[3].
Efekt odnosić się może także do wpływów, popularności, atrakcyjności itd.
Rynki z wpływem społecznym edytuj
Wpływ społeczny często wywołuje zjawisko rich-get-richer, w którym popularne produkty stają się jeszcze bardziej popularne. Przykładem roli efektu Mateusza na wpływ społeczny jest eksperyment przeprowadzony przez Salganika, Doddsa i Wattsa, w którym stworzyli eksperymentalny wirtualny rynek o nazwie MUSICLAB. W MUSICLAB ludzie mogli słuchać muzyki i pobierać utwory, które najbardziej im się podobały. Do wyboru były nieznane utwory wyprodukowane przez nieznane zespoły. Przetestowano dwie grupy; jedna grupa nie otrzymała żadnych dodatkowych informacji na temat piosenek, a drugiej grupie powiedziano o popularności każdej piosenki i liczbie pobrań, które miały miejsce wcześniej[4].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Robert K. Merton, The Matthew Effect in Science. The reward and communication systems of science are considered., „Science”, 159(3810), 5 stycznia 1968, s. 56-63 (ang.).
- ↑ Jason Ward, The Matthew Effect And Why Reading Is Crucial For Children [online], Medium, 20 września 2020 [dostęp 2021-01-16] (ang.).
- ↑ Marek Chmaj, Wiesław Skrzydło: System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: LEX Wolters Kluwer, © 2011, s. 73, seria: Seria akademicka. ISBN 978-83-264-3027-5.
- ↑ Edgar Altszyler i inni, Transient dynamics in trial-offer markets with social influence: Trade-offs between appeal and quality, „PLoS ONE”, 12 (7), 2017, e0180040, DOI: 10.1371/journal.pone.0180040, ISSN 1932-6203, PMID: 28746334, PMCID: PMC5528888 [dostęp 2023-10-11].
Linki zewnętrzne edytuj
- Justyna Suchecka, Polskie gimnazja segregują uczniów, wyborcza.pl, 3.11.2012