Eisleben
Eisleben, Lutherstadt Eisleben (pol. Miasto Lutra Eisleben) – miasto w środkowych Niemczech, w kraju związkowym Saksonia-Anhalt, w powiecie Mansfeld-Südharz. Znane jako rodzinne miasto Marcina Lutra, stąd oficjalna nazwa miasta. Drugie co do wielkości miasto powiatu. Była stolica dawnego powiatu Mansfelder Land.
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||
| Powiat | |||||
| Zarządzający |
Carsten Staub↗ | ||||
| Powierzchnia |
143,81 km² | ||||
| Wysokość |
114 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31 grudnia 2009) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
03475, 034773, 034776 | ||||
| Kod pocztowy |
06295 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
MSH, EIL, HET, ML, SGH | ||||
| |||||
Położenie na mapie Saksonii-Anhaltu  | |||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||
 51°31′N 11°33′E/51,516667 11,550000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia miasta jest ściśle związana z wydobyciem i obróbką rud miedzi, które przyczyniły się do rozkwitu gospodarczego i kulturalnego miasta w XV–XVI wieku. Górnictwo było główną gałęzią przemysłu w Eisleben aż do połowy XX wieku. Obecnie gospodarka miasta opiera się na turystyce. Ponadto w mieście rozwinął się przemysł maszynowy, precyzyjny, chemiczny oraz odzieżowy[1].
Domy Marcina Lutra w Eisleben – narodzin przy Lutherstraße i śmierci przy Andreaskirchplatz oraz zabytki związane z pobytem Lutra w Wittenberdze zostały wpisane w 1996 na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Geografia fizyczna edytuj
-Deutschland.png)
Położenie edytuj
Eisleben położone jest w pagórkowatej kotlinie mansfeldzkiej u wschodnich podnóży gór Harzu, na peryferiach aglomeracji Lipsk-Halle.
Klimat edytuj
Średnia roczna temperatura powietrza w Eisleben wynosi 8.5˚C. Całkowita roczna suma opadów to ok. 509 mm. Najcieplejszymi miesiącami są czerwiec, lipiec i sierpień (średnia temp. 16.1˚C-17.6˚C), a najchłodniejszymi grudzień, styczeń i luty (średnia temp. -0.5˚C-0.7˚C). Najobfitsze opady występują pomiędzy majem a lipcem (51-61 mm) a najmniejsze w lutym (32 mm).
Geografia społeczno-ekonomiczna edytuj
Podział administracyjny i zagospodarowanie przestrzenne edytuj
W obrębie Eisleben wyróżnia się następujące dzielnice: Neckendorf, Oberhütte oraz dawne gminy samodzielne: Helfta[2], Volkstedt[3], Rothenschirmbach[4], Wolferode[4], Unterrißdorf[4], Polleben[4], Bischofrode[5], Osterhausen[5], Schmalzerode[5].
Eisleben tworzyło do 31 grudnia 2009 wspólnotę administracyjną Lutherstadt Eisleben, została ona rozwiązana gdy do miasta przyłączono gminy Burgsdorf i Hedersleben a rok wcześniej Bischofrode, Osterhausen i Schmalzerode.
Historia edytuj
_workshop_-_Martin_Luther_(Uffizi).jpg)
Pochodzenie nazwy miasta edytuj
W okresie wielkiej wędrówki ludów w III–V wieku plemiona Swebów: Anglowie oraz Warnowie ruszyły z terenów Holsztynu, Szlezwika i Meklembrugii na południe. Ślady tej wędrówki są widoczne w nazewnictwie miast i miejscowości na zachód od rzek Łaby i Soławy (niem. Saale), które często mają końcówkę “leben”. Pomiędzy Haldensleben a Erfurtem znajduje się ok. 100 miast i wsi posiadających taką końcówkę, która miała oznaczać dziedzictwo (niem. Erbe) lub spadek (niem. Erbgut). Przedni człon nazwy zaś miał być związany z pochodzeniem właściciela.
Średniowiecze edytuj
Pierwsza wzmianka o Eisleben pochodzi z 23 listopada 994, kiedy to późniejszy cesarz Otton III wymienia Eisleben w dokumencie jako jedną z sześciu miejscowości, która wcześniej otrzymała przywileje targowe, włącznie z prawem celnym i prawem do własnej monety[6]. Eisleben otrzymało prawa miejskie w XII w.
Rozkwit miasta edytuj
Gospodarczy i kulturowy rozkwit miasta przypada na XV–XVI w., kiedy to wydobycie i obróbka rud miedzi i srebra uczyniła miasto najprężniejszym ośrodkiem przemysłowym i handlowym w regionie Mansfeldu.
W 1483 do Eisleben przybyli rodzice Marcina Lutra, Hans Luter i Małgorzata. Wkrótce (10 listopada 1483) urodził się ich syn, Marcin, późniejszy teoretyk i inicjator reformacji. Lutrowie wyprowadzili się do Mansfeld. Marcin kształcił się w Erfurcie, a później działał w Wittenberdze. Przez cały okres swojego życia był blisko związany z hrabstwem Mansfeld (niem. Grafschaft Mansfeld), odwiedzał często klasztor św. Anny, założył szkołę i przyjeżdżał na rozmowy z powstańcami chłopskimi. Tuż przed śmiercią przyjechał do Eisleben. Zmarł w 1546 w domu swojego przyjaciela, Dr. Drachstettena, przy Andreaskirchplatz.
Czasy współczesne edytuj
Przez wieki miasto opiekowało się zabytkami związanymi z pobytem Lutra w Eisleben. W 1946 Eisleben otrzymało człon w nazwie Lutherstadt. Domy Marcina Lutra – dom narodzin przy Lutherstraße i dom śmierci przy Andreaskirchplatz oraz zabytki związane z pobytem Lutra w Wittenberdze zostały wpisane w 1996 na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Zabytki edytuj
- dom narodzin Martina Lutra przy Lutherstraße (dawniej Lange Gasse)
- dom śmierci Martina Lutra przy Andreaskirchplatz
- kościół św. Andrzeja (St. Andreas)
- Klasztor Helfta
Współpraca edytuj
- Herne, Nadrenia Północna-Westfalia od 1990
- Memmingen, Bawaria od 1990
- Raismes, Francja od 1962
- Weinheim, Badenia-Wirtembergia od 1990
Przypisy edytuj
- ↑ Eisleben, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-06-25].
- ↑ Należy do Lutherstadt Eisleben od 1 stycznia 1960.
- ↑ Należy do Lutherstadt Eisleben od 1 stycznia 2004.
- ↑ a b c d należy do Lutherstadt Eisleben od 1 stycznia 2006
- ↑ a b c należy do Lutherstadt Eisleben od 1 stycznia 2009
- ↑ Gerlinde Schlenker (Wyd.): Protokollband zum Kolloquium anlässlich der ersten urkundlichen Erwähnung Eislebens am 23. November 994. Halle: Verlag Janos Stekovics, 1995. ISBN 3-929330-52-0.
Linki zewnętrzne edytuj
- miasto Lutra Eisleben: oficjalna strona miasta. [dostęp 2009-02-24]. (niem. • ang.).
- lista światowego dziedzictwa UNESCO: Dziedzictwo Lutra w Eisleben i Wittenberdze. [dostęp 2009-02-24]. (ang. • fr.).