Elpida Karamandi
Elpida Karamandi (ps. Bisera, Nada[1]; ur. 1 stycznia 1920 we Florinie, zm. 3 maja 1942 w Lavcach k. Bitoli) – bojowniczka jugosłowiańskiej partyzantki antyhitlerowskiej, pośmiertnie odznaczona tytułem Bohatera Ludowego Jugosławii.
Życiorys edytuj
Urodzona w greckiej Florinie, wychowała się w Bitoli, dokąd jej matka przeniosła się po powtórnym zamążpójściu. Ukończyła liceum w Bitoli[1]. Już w szkole średniej stała się aktywna politycznie, wyróżniała się w grupie literackiej, czytała i kolportowała ulotki, brała udział w otwartych konfliktach z faszystowską grupą ZBOR. Ta działalność polityczna przyniosła jej popularność wśród postępowej młodzieży Bitoli.
W 1938 r. przyjechała na studia do Belgradu i od razu dołączyła do rewolucyjnego ruchu studenckiego. Wśród studentów, którzy z nim sympatyzowali, było wielu uczniów liceum w Bitoli, których znała i z którymi utrzymywała kontakty. W 1939 r. została przyjęta do Związku Młodzieży Komunistycznej Jugosławii (SKOJ)[2]. Była szczególnie aktywna na polu zachęcania młodych kobiet do podejmowania działalności w organizacji.
Tuż po kapitulacji Królestwa Jugosławii, podczas przygotowań do podjęcia walki zbrojnej w Bitoli, w czerwcu 1941 r. wstąpiła do Komunistycznej Partii Jugosławii (KPJ). Była zaangażowana w działalność partii i Związku Komunistycznej Młodzieży Jugosławii[1]. Jej aktywność została zauważona przez kolaboracyjną bułgarską policję. Elpida Karamandi została aresztowana, ale nie przyznała się do stawianych jej zarzutów. Zwolniona z więzienia, pozostawała pod nieoficjalnym nadzorem policyjnym[1].
W styczniu 1942 została członkiem Komitetu Regionalnego SKOJ w Macedonii. Jako że ukrywała się przed policją, nie mogła rozwinąć większej działalności, postanowiła zatem dołączyć do jednego z komunistycznych oddziałów partyzanckich[1].
W kwietniu 1942 r. wstąpiła do oddziału partyzanckiego Pelister w Bitoli[1]. Już 3 maja 1942 r. oddział ten został wykryty i otoczony przez bułgarską policję i wojsko. Po wielogodzinnej bitwie, w której członkowie oddziału zginęli Elpida Karamandi, ciężko ranna, została wzięta do niewoli. Była torturowana i ostatecznie zmarła[2][3].
Dekretem Prezydium Zgromadzenia Narodowego Federalnej Ludowej Republiki Jugosławii z 10 października 1951 roku została pośmiertnie odznaczona tytułem Ludowego Bohatera Jugosławii[4]. W Bitoli istnieje szkoła podstawowa nosząca jej imię[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Елпида Караманди [online], Македонска нација [dostęp 2023-04-12] (mac.).
- ↑ a b ELPIDA KARAMANDI [online], web.archive.org, 18 lutego 2011 [dostęp 2023-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2011-02-18].
- ↑ Narodni heroji..., s. 366.
- ↑ Службени весник Президијума Народне скупштине ФНРЈ 3/III. www.sistory.si, 1. 2. 1952.
- ↑ ЕЛПИДА КАРАМАНДИ [online] [dostęp 2023-04-12].
Bibliografia edytuj
- K. Bijelić, Heroine Jugoslavije, Spektar, Zagreb 1980.
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Narodna knjiga, Beograd 1982.