Eocen

System	Oddział	Piętro	Wiek (mln lat)
Neogen	Miocen	Akwitan	młodsze
Paleogen	Oligocen	Szat	23,03–27,82
	Oligocen	Rupel	27,82–33,9
	Eocen	Priabon	33,9–37,71
		Barton	37,71–41,2
		Lutet	41,2–47,8
		Iprez	47,8–56,0
	Paleocen	Tanet	56,0–59,2
		Zeland	59,2–61,6
		Dan	61,6–66,0
Kreda	Górna	Mastrycht	starsze
Podział według IUGS, luty 2022

Eocen (ang. Eocene)

w sensie geochronologicznym: środkowa epoka paleogenu, trwająca około 22 milionów lat (od 56,0 do 33,9 mln lat temu). Eocen jest młodszy od paleocenu a starszy od oligocenu. Eocen dzieli się na cztery wieki: iprez, lutet, barton i priabon.

w sensie chronostratygraficznym: środkowy oddział paleogenu, wyższy od paleocenu a niższy od oligocenu. Dzieli się na cztery piętra: iprez, lutet, barton i priabon.

Nazwa pochodzi od połączenia greckich słów ἠώς, eos – jutrzenka i καινός, kainos – nowy (w nieformalnym tłumaczeniu: „świt nowych czasów”).

Eocen zawdzięcza swą nazwę faktowi, że w czasie jego trwania pojawia się wiele występujących do dziś rzędów ssaków, a także niektóre istniejące nadal rodziny. Do najbardziej wyspecjalizowanych należą: nietoperze, walenie i brzegowce. Wtedy też pojawiają się lemurowate i wyrakowate. Parzystokopytne reprezentowane są m.in. przez maleńkiego „jelenia” Diacodexis, a nieparzystokopytne przez pierwszego konia – Hyracotherium.

Fauna edytuj

Powstają wyspecjalizowane formy ryb jak iglicznie i koniki morskie oraz makrele, mieczniki, barrakudy, płastugi.

Nowości ewolucyjne edytuj

„powrót” ssaków do wody: pierwsze walenie (prawalenie)
pojawiają się lemurowate i wyrakowate
pojawiają się nietoperze i brzegowce
pojawia się tapir
rozpoczyna się ewolucja koni
rozpoczyna się ewolucja trąbowców
pierwsze naczelne (rodzaj Eosimius)

Eocen w Polsce edytuj

Osady eocenu występują w Polsce w dwóch obszarach: na Niżu Polskim i w Karpatach.

Na Niżu współczesny zasięg eocenu jest znacznie większy niż paleocenu.

W późnym eocenie ponownie nastąpiła transgresja morska, która objęła północną i wschodnią Polskę. Powstały tam piaski kwarcowo-glaukonitowe o miąższości dochodzącej do 10 m, z liczną fauną małżoraczków, mięczaków i otwornic (głównie bentonicznych) oraz licznymi kokolitami. Na obszarze współczesnej Zatoki Gdańskiej utworzyła się szeroka delta z osadów naniesionych z północy przez hipotetyczną rzekę Eridan. Rzeka niosła również materiał roślinny wraz z żywicami drzew iglastych, które osadzone w delcie utworzyły tzw. ziemię niebieską – obecnie złoże bursztynu.

W obrębie utworów niżowego eocenu wyróżniono następujące formacje:

Na obszarze dzisiejszych Tatr w eocenie nastąpiła transgresja morska. Początkowo powstawały zlepieńce i piaskowce zbudowane z materiału dostarczonego z niszczonego masywu tatrzańskiego, a później wapienie i dolomity z licznymi numulitami (wapienie numulitowe). Pod koniec eocenu nastąpiło pogłębienie i poszerzenie zbiornika. Cały obszar Tatr znalazł się pod wodą, a w zbiorniku, obejmującym oprócz Tatr także obszar Podhala i Spiszu, osadzały się utwory fliszu podhalańskiego (głównie: piaskowce, mułowce, łupki ilaste, niekiedy dolomit żelazisty) o miąższości powyżej 2000 m.

Zobacz też edytuj

Bibliografia edytuj

Budowa geologiczna Polski, t. I Stratygrafia, cz. 3a Kenozoik, paleogen, neogen, red. Tadeusz Marek Peryt, Marcin Piwocki, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2004, ISBN 83-7372-736-1.

Linki zewnętrzne edytuj

ICS-Chart/Time Scale. Międzynarodowa Komisja Stratygrafii. [dostęp 2015-08-28]. (ang.).
Mapa paleogeograficzna Ronald Blakey: Eocene (50 Ma). [w:] Mollewide Plate Tectonic Maps [on-line]. Colorado Plateau Geosystems, Inc.. [dostęp 2015-08-28]. I 35 mln lat temu
Mapa paleogeograficzne dla 30 mln lat temu w Kazmin V. G. i Natapov L. M.: The paleogeographic atlas of northern Eurasia. Institute of Tectonics of the Lithospheric Plates, Russian Academy of Natural Sciences, 1998. [dostęp 2018-11-29]. I dla 50 mln lat temu