Epos celtycki

Epos celtycki – utwór pochodzenia staroirlandzkiego, charakteryzujący się tym, że proza (zwykła i rytmiczna) splatała się w nim z wierszem, w którego rygory były ujmowane patetyczne dialogi bohaterów. Była to opowieść prozaiczna z wierszowanymi dialogami.

Historia rozwoju gatunku

W ciągu pierwszego tysiąclecia p.n.e. Celtowie, rozchodząc się ze swoich siedzib w dorzeczu górnego Renu i Dunaju, opanowali ogromne obszary, głównie środkowej i zachodniej Europy, a w IV w. p.n.e. zawędrowali nawet do Azji Mniejszej, gdzie założyli państwo Galatów. W pierwszym stuleciu p.n.e. Rzymianie podbili i zromanizowali większość celtyckich plemion, a w wiekach późniejszych zniszczenie kontynuowali germańscy najeźdźcy. Celtycka kultura zachowała się jednak w Irlandii, Szkocji, Walii, Kornwalii i Bretanii. Nawet chrystianizacja Irlandii nie doprowadziła do zapomnienia dawnych tradycji, a dość wiernie dokumentują ją różnorodne eposy z tego okresu.

Pogańscy Celtowie darzyli wielkim szacunkiem druidów – kapłanów zajmujących się składaniem bogom ofiar, leczeniem, a także nauczaniem. Nie stronili oni od twórczości literackiej, jednakże pod tym względem prym wiedli filidowie (irl. fili – wieszcz), łączący dar natchnienia z gruntownym wykształceniem. To dzięki nim staroirlandzka epika zawdzięcza swoją postać.

W staroirlandzkich eposach proza splata się z wierszem, w którym są ujmowane głównie patetyczne dialogi bohaterów. Według niektórych badaczy taka forma świadczy o archaiczności kultury celtyckiej i o jej związkach z indoeuropejskim dziedzictwem, w której najdawniejszą formą narracyjną była opowieść prozaiczna z wierszowanymi dialogami.

Cechy gatunkowe

Do cech gatunkowych zaliczamy:

• heroiczną przeszłość
• patetyczne i wierszowane dialogi bohaterów
• epos ukazuje dzieje życia legendarnych herosów
• zazwyczaj występuje motyw walki ojca z synem lub innych zmagań herosa

Do eposów celtyckich zaliczamy:

• cykl ulsterski
• cykl feniański (Finna)

Przykłady

• Beowulf, VIII wiek
• Słowo o wyprawie Igora, XII wiek
• Pieśń o Rolandzie, XI wiek
• Pieśń o Nibelungach, XIII wiek

Zobacz też

• Epos
• Epos narodowy
• Epos rycerski
• Mitologia irlandzka

Bibliografia

• B. Bednarek: Epos europejski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001, s. 127–130. ISBN 83-229-2182-9.
• B. Błaszkiewicz (red.), J. Godlewicz-Adamiec (red.): Epos od Homera do Martina. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2019. ISBN 978-83-66107-30-4.brak strony w książce