Erazm Kretkowski (1508–1558)
Erazm Kretkowski herbu Dołęga (ur. 1508, zm. 16 maja 1558 w Padwie) – polski podróżnik i dyplomata, kasztelan brzeskokujawski, kasztelan gnieźnieński i starosta pyzdrski, przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w 1538 roku[1].
 Dołęga | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Anna z Pampowskich |
Rodzina edytuj
Syn Mikołaja (zm. 1519/1520), wojewody inowrocławskiego i Anny Pampowskiej, córki Ambrożego, wojewody sieradzkiego. Brat: Lasoty (zwanego też Sylwerstrem) Kretkowskiego (zm. 1568), kasztelana bydgoskiego i kruszwickiego, Grzegorza (zm. 1590), kasztelana kruszwickiego, brzeskokujawskiego, wojewody brzeskokujawskiego, Andrzeja i Mikołaja.
Pełnione urzędy edytuj
Kasztelan brzeskokujawski od 1538 roku. Nominowany na wojewodę Brześcia Kujawskiego w 1545, jednak nominacja ta została unieważniona. Od 1546 roku pełnił stanowisko starosty Pyzdr. Był przełożonym na cłami wielkopolskimi (1547). Od 1551 piastował urząd kasztelana gnieźnieńskiego.
Podróże edytuj
Za młodu studiował w Padwie we Włoszech. Później dużo podróżował jako poseł Zygmunta Augusta, dotarł na dwór sułtana, do Kairu i Indii.
Epitafium edytuj
Epitafium znajdujące się na jego grobie w Padwie autorstwa Jana Kochanowskiego pt. Epitaphium Cretcovii w przekładzie Władysława Syrokomli (przytacza je Józef Ignacy Kraszewski w Kartkach z podróży 1858-1864) brzmi:
- Tutaj grób Kretkowskiemu, tu port jego nawie,
- Gdy wszystką niemal ziemię zwędrował ciekawie –
- Niezmordowany pielgrzym, ciekawy, ochoczy,
- Był gdzie Dniestr szumnie pędzi, gdzie się Ganges toczy,
- Widział Istr dwuimienny, Ren i Tagus sławny
- oglądał przy źródlisku Nil siedmiorękawny
- Dziś poszedł w wieczny Olimp – i z tamtej wyszyni
- patrząc sobie na ziemię krotochwile czyni.
Kretkowski nie mógł dotrzeć do źródła Nilu (lub Nilu Białego[2]), co sugeruje przekład („przy źródlisku” - późniejsze przekłady mówią o ujściu[3][4]), bowiem odkryto je dopiero około 1861 roku[5][6]. „Nil siedmiorękawny” odnosi się najprawdopodobniej do delty Nilu, gdzie dzieli się on na siedem odnóg[6]. Mogło także chodzić o Nil Błękitny w Etiopii[5][2], która była odwiedzana w XVI w. przez poselstwa portugalskie[7].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 139.
- ↑ a b Wacław Słabczyński, Polscy podróżnicy i odkrywcy, Państwowe Wydawn. Nauk., 1988, s. 366, 375, ISBN 978-83-01-08310-6 [dostęp 2023-07-25] (pol.), dalszy fragment po wyszukaniu "jeżeli informacje uzyskane".
- ↑ Jan Kochanowski - Epitaphium Cretcovii [online], www.staropolska.pl [dostęp 2023-07-25].
- ↑ Jan Kochanowski, Dzieła wszystkie: Wydanie pomnikowe, t. 3, Józef Unger, 1884, s. 197 [dostęp 2023-07-25] (pol.).
- ↑ a b Jerzy Pertek, Polacy na morzach i oceanach: Do roku 1795, t. 1, Wydawn. Poznańskie, 1981, s. 82, ISBN 978-83-210-0141-8 [dostęp 2023-07-25] (pol.).
- ↑ a b Kowalski 2005 ↓, s. 30-31.
- ↑ Mariusz Borowiak, Aktualności - Gnieźnieński dyplomata legendarnym odkrywcą Nilu? [online], pojezierze24.pl, 30 listopada 2020 [dostęp 2023-07-25] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Marek Arpad Kowalski, Kolonie Rzeczypospolitej, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, ISBN 83-11-10285-6, OCLC 69278111.