Wikipedia

Eryk Lipiński

polski rysownik

Eryk Lipiński (ur. 12 lipca 1908 w Krakowie, zm. 27 września 1991) – polski karykaturzysta, satyryk, dziennikarz, grafik, autor plakatów i ilustracji książkowych, tekstów kabaretowych i felietonów, książek o karykaturze i satyrze, także scenograf i Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Założyciel tygodnika satyrycznego „Szpilki” i Muzeum Karykatury.

Eryk Lipiński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 lipca 1908
Kraków

Data śmierci

27 września 1991

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Zawód, zajęcie

karykaturzysta, satyryk, dziennikarz, grafik

Miejsce zamieszkania

Kraków, Moskwa, Warszawa, Częstochowa

Narodowość

polska

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Partia

PPR, PZPR

Rodzice

Teodor Rawicz Lipiński, Jadwiga Lipińska z Czartoryskich

Małżeństwo

Anna Gosławska-Lipińska

Dzieci

Tomasz Lipiński, Zuzanna Lipińska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Order Sztandaru Pracy II klasy Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Urodził się 12 lipca 1908 w Krakowie. Był synem malarza, rysownika, karykaturzysty i kolekcjonera Teodora Rawicz Lipińskiego (1872-1932) i Jadwigi z Czartoryskich[1]. Mieszkał wraz z rodziną w podwarszawskiej Zielonce[2]. Na przełomie 1912/1913 wraz z rodziną przeprowadził się do Moskwy. W wieku sześciu lat[3] lub w 1916[4] roku na konkursie w Moskwie zdobył III nagrodę za plakat „Polacy w trzech armiach zaborczych”[a]. W wieku trzynastu lat, w 1921 wraz z rodziną powrócił do Polski i osiedlił się w Warszawie, gdzie pobierał nauki w Gimnazjum im. J. Lelewela i II Gimnazjum Związku Nauczycieli.

Studiował malarstwo, grafikę użytkową i scenografię na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jako karykaturzysta zadebiutował w tygodniku „Pobudka” w roku 1928. Wraz ze Zbigniewem Mitznerem w 1935 roku założył tygodnik satyryczny „Szpilki”, gdzie m.in. ośmieszał antysemityzm, za co został skazany na trzy miesiące więzienia w zawieszeniu na dwa lata[5]. Był redaktorem naczelnym „Szpilek” w latach 1935–1937 i po wojnie od roku 1946 do 1953. Współpracował także z innymi polskimi wydawnictwami periodycznymi: „Przekrojem”, „Przeglądem Kulturalnym”, „Trybuną Ludu”, „Panoramą”, „Zwierciadłem” i „Expressem Wieczornym”. Pod koniec 1935 roku wraz z Andrzejem Rubinrotem założył nieformalną spółkę koleżeńską, sygnującą swe wspólne projekty skrótem "andr-erl", która współpracowała z Wydawnictwem Mrówka oraz Wydawnictwem Ferdynanda Hoesicka[6].

W 1940 r. został zatrzymany wskutek łapanki. Był więźniem o numerze 2022 obozu Auschwitz, który opuścił pod koniec 1940 r. dzięki staraniom żony i znajomego. Podczas okupacji niemieckiej wspólnie z ówczesną żoną Anną Gosławską-Lipińską udzielał schronienia w swoim mieszkaniu przy ul. Puławskiej 1 warszawskim Żydom. Między wiosną 1940 a jesienią 1942 r. Lipińscy ukrywali Wilhelma Winda, poetę, dziennikarza, aktora, popularnego członka Wesołej Lwowskiej Fali. W 1943 r. małżeństwo udzieliło schronienia plastyczce Oldze Siemaszkowej (Binder). Lipiński udzielał też pomocy malarce Irenie i Stanisławowi Kuczborskim. Został poproszony przez parę o udzielenie schronienia Maryli Spielrein, jej synowi Ryszardowi i nieletniej córce, co uczynił. Oprócz tego wyrabiał fałszywe dokumenty, metryki i kenkarty dla wielu Polaków, w tym Żydom. Po złapaniu z fałszywą przepustką do getta, został osadzony w mokotowskim więzieniu na cztery miesiące. W 1941 r. Lipiński wyprowadził z warszawskiego getta Nosanowicza, znajomego sobie fotografa i umieścił go w kryjówce przy ul. Miodowej. W 1942 r., gdy mieszkał na Chmielnej 35 udzielił pomocy materialnej Jakubowi Bickelsowi, gdy ten stracił dokumenty. Jesienią tego samego roku został aresztowany i skazany na cztery miesiące pobytu w mokotowskim więzieniu na ul. Rakowieckiej za nabycie fałszywej przepustki do getta. Wybuch powstania warszawskiego zastał i unieruchomił go razem z Olgą Siemaszko na Saskiej Kępie. W połowie sierpnia 1944 r. Lipiński znalazł się w niemieckim obozie przejściowym Dulag 121, gdzie pracował jako noszowy. Tamże pomagał w ucieczce ludziom kultury, podrabiając skradzionymi ołówkami podpisy niemieckich lekarzy z komisji obozowej. Pod koniec okupacji niemieckiej Lipińscy mieszkali w Częstochowie i prowadzili zakład krawiecki[5].

W latach 1945–1948 należał do PPR, a od 1948 roku należał do PZPR[7].

Dokonania i sukcesy w polskiej sztuce plakatu sprawiły, że stał się również inicjatorem, komisarzem i uczestnikiem I Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie w 1966. W 1978 założył Muzeum Karykatury w Warszawie. Był jego pierwszym dyrektorem, funkcję tę sprawował do śmierci w 1991. W 1987 założył Stowarzyszenie Polskich Artystów Karykatury (SPAK)[8], którego był pierwszym prezesem.

W 1980 był jednym z założycieli Społecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce. 16 kwietnia 1991 został uhonorowany tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A3 tuje-1-36)[9].

Życie prywatne edytuj

 
Grób Eryka Lipińskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
 
Tablica pamiątkowa w Alei Gwiazd Satyrykonu na głównym deptaku Legnicy (ul. Najświętszej Marii Panny)

Jego żoną była Anna Gosławska-Lipińska. Małżeństwo rozwiodło się w latach 50[5].

Jego synem jest Tomasz Lipiński – polski muzyk rockowy, lider i współzałożyciel zespołów Brygada Kryzys i Tilt, a córką Zuzanna Lipińska, rysowniczka, graficzka, projektantka stron www[10].

Książki edytuj

  • 1945: Pożegnanie z Hitlerem
  • 1965: Zefirek historii
  • 1970: Drzewo szpilkowe
  • 1972: erl-69 donosi
  • 1977: Zarys dziejów karykatury polskiej, wspólnie z Hanną Górską
  • 1983: Warszawa w karykaturze
  • 1989: Nowy zefirek historii
  • 1990: Pamiętniki

Odznaczenia i nagrody edytuj

W czasach PRL był odznaczony m.in.: Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru pracy II klasy, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 i innymi odznaczeniami krajowymi i radzieckimi[7].

Nagrody:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Praca przedstawiała trzech polskich żołnierzy w różnych mundurach armii zaborczych; do tego młodego debiutu przyczynił się jego ojciec, który dołączył szkic syna do własnej pracy, za którą zajął I miejsce.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Piotr Kułak, Przenikanie. Artystyczne i kolekcjonerskie relacje Teodora i Eryka Lipińskich, [w:] Piotr Kułak (red.), Miej oko. Teodor i Eryk Lipińscy, Muzeum Karykatury, 2023, ISBN 978-83-87994-49-5 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
  2. ↑ Zielonka.pl > Zieloni Zielonka - spotkanie po latach [online], zielpl13.pro-linuxpl.com [dostęp 2023-07-06].
  3. ↑ Eryk Lipiński – biogram w Culture.pl. culture.pl. [dostęp 2021-04-25].
  4. ↑ Eryk Lipiński (1908–1991). muzeumkarykatury.pl. [dostęp 2021-04-25].
  5. ↑ a b c Klara Dzięciołowska, „Nocniki, czyli wieczory z noclegiem, odbywały się w naszym mieszkaniu”. Historia Eryka Lipińskiego i Anny Gosławskiej-Lipińskiej. Polscy Sprawiedliwi, Klara Jackl (red.) [online], sprawiedliwi.org.pl, marzec 2020 [dostęp 2020-12-30].
  6. ↑ Piotr Kułak, Projekty z humorem. Plakaty, ilustracje, okładki Eryka Lipińskiego, [w:] Piotr Kułak (red.), Zrobiłem projekt. Grafika użytkowa Eryka Lipińskiego, Muzeum Karykatury, 2023, ISBN 978-83-87994-53-2 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
  7. ↑ a b Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 534–535. ISBN 83-223-2073-6.
  8. ↑ Historia Stowarzyszenia Polskich Artystów Karykatury.
  9. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
  10. ↑ Marta Mach: Zuzanna Lipińska, córka założyciela "Szpilek" i rysowniczki, przywraca pamięć o dziełach rodziców. [dostęp 2015-10-15].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eryk_Lipiński&oldid=73478048”