Krasnodrzewowate

Krasnodrzewowate
	; Krasnodrzew pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	krasnodrzewowate
	Nazwa systematyczna
	Erythroxylaceae Kunth in Humb.; Bonpl. & Kunth, Nov. Gen. Sp. 5: fol. 135, qu. 175. 25 Feb 1
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krasnodrzewowate, czerwikowate (Erythroxylaceae Kunth in Humb.) – rodzina roślin okrytonasiennych z kladu różowych. Skupia około 240 gatunków zgrupowanych w czterech rodzajach, z czego ogromna większość (230) należy do rodzaju krasnodrzew Erythroxylum. Rośliny z tej rodziny to krzewy i drzewa występujące w strefie klimatu równikowego^[2]. Centra największego zróżnicowania to Ameryka Południowa i Madagaskar. Liście dwóch gatunków krasnodrzewów, pospolitego E. coca oraz E. novogranatense, są od tysięcy lat stosowane w Ameryce Południowej ze względu na ich działanie stymulujące. Ich żucie pozwala przezwyciężyć głód i zmęczenie oraz ułatwia przebywanie na dużych wysokościach. Za właściwości odpowiada alkaloid – kokaina, poza tym liście są bogate w minerały i witaminy. Używa się ich także w formie naparów. W Państwie Inków służyły także jako środek płatniczy. W XIX wieku spopularyzowane zostały produkty bazujące na liściach krasnodrzewów (cukierki, ciastka, papierosy, napoje, w tym Coca-Cola). Ze względów medycznych zdelegalizowano i wycofano z rynku produkty zawierające kokainę do 1906 roku, choć ekstrakty z liści krasnodrzewów, już bez alkaloidu wciąż są używane. Czysta kokaina pozyskiwana z liści używana jest nielegalnie jako narkotyk skutkując dużymi problemami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi w wielu krajach. E. vaccinifolium używany jest w Brazylii jako afrodyzjak. Drewno różnych gatunków krasnodrzewów i przedstawicieli rodzaju Nectaropetalum ma walory użytkowe ze względu na dużą twardość i trwałość^[3].

Morfologia edytuj

Erythroxylum novogranatense

Pokrój: Zimozielone i zrzucające liście krzewy i drzewa, często z sokiem mlecznym mlecznym lub inaczej zabarwionym^[3].
Liście: Skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe, pojedyncze, z dwoma przylistkami wyrastającymi po jednej stronie nasady liścia. Blaszka zwykle całobrzega, często z dwoma liniami będącymi skutkiem złożenia liścia w pąku^[3].
Kwiaty: Skupione w kątach liści w pęczkach lub wierzchotkach mających formę baldachu. Kwiaty są obupłciowe i promieniste. Działek kielicha jest zwykle pięć, rzadko cztery. Są one zrośnięte u nasady i trwałe (pozostają na owocu). Płatków korony jest tyle ile działek, są wolne, w dole często z paznokciem. Pręciki wyrastają zwykle w dwóch okółkach w liczbie 10, rzadko 5, 12, 20, z nitkami u nasady zrośniętymi. Zalążnia jest górna, powstaje z trzech lub czterech owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę, w której rozwija się pojedynczy lub większa liczba zalążków. Szyjki słupka są dwie lub trzy, zwykle częściowo zrośnięte, okazałe^[3].
Owoce: Jednonasienne pestkowce lub dwu- albo trzynasienne torebki^[3].

Systematyka edytuj

W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych rodzina uznawana była za blisko spokrewnioną z lnowatymi Linaceae na podstawie podobieństwa budowy liści i nasion. Analizy molekularne i chemiczne wskazują jednak na bliskie (siostrzane) pokrewieństwo z korzeniarowatymi (Rhizophoraceae)^[3].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla korzeniarowatych (Rhizophoraceae) w obrębie obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales)^[2].

←

Ctenolophonaceae

	Erythroxylaceae – krasnodrzewowate

	Rhizophoraceae – korzeniarowate

	Irvingiaceae – irwingiowate

	Pandaceae

Ochnaceae – ochnowate

	Clusiaceae – kluzjowate

	Bonnetiaceae

Calophyllaceae – gumiakowate

	Hypericaceae – dziurawcowate

	Podostemaceae – zasennikowate

Wykaz rodzajów^[4]^[5]

Aneulophus Bentham & J.D. Hooker
Erythroxylum P. Browne – krasnodrzew
Nectaropetalum Engl. (syn. Peglera Bolus)
Pinacopodium Exell & Mendonca

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 305-306. ISBN 978-1-842466346.
↑ List of genera in family Erythroxylaceae. Kew, Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-11-26]. (ang.).
↑ List of Genera in ERYTHROXYACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-12-03] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).

[christenhusz-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 305-306. ISBN 978-1-842466346.

[4] List of genera in family Erythroxylaceae. Kew, Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-11-26]. (ang.).

[5] List of Genera in ERYTHROXYACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-12-03] (ang.).

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]