Ewangeliarz Dobromira
Ewangeliarz Dobromira – pisany cyrylicą pergaminowy manuskrypt z XII wieku[1], zawierający tekst przekładu czterech Ewangelii. Ewangeliarz uważany jest za przykład piśmiennictwa średniobułgarskiego.
Opis zabytku edytuj
Na Ewangeliarz składają się karty pergaminowe (starsze) z tekstem przekładu Ewangelii, oraz 14 kart papierowych, zawierających synaksarion[2], dodanych do kodeksu w XIV wieku[3]. Do czasów współczesnych Ewangeliarz Dobromira zachował się ze znacznymi ubytkami w początkowej, środkowej i końcowej partii tekstu.
Tekst Ewangeliarza przepisywany był przez trzech skrybów, wśród nich – popa Dobromira, który podpisał się na karcie 121[4]. Od imienia tego kopisty pochodzi także nazwa całego zabytku.
Charakterystyka językowa edytuj
Specyfika językowa wskazuje na to, iż Ewangeliarz Dobromira powstał na obszarze Macedonii. Dowodzi tego m.in. charakterystyczna dla dialektów macedońskich wokalizacja jerów ъ → o, ь → e, np. ložь 'kłamstwo', zam. lъžь; sо, vo zam. sъ, vъ; krestь, zam. krьstъ[5], jak również specyficzne słownictwo, np. košulja[5]. Ze względu na archaizmy językowe i ortograficzne Ewangeliarz Dobromira wiązany jest z istniejącą na terenie Macedonii tradycją piśmiennictwa głagolickiego i najdawniejszymi głagolickimi przekładami Ewangelii[5]. Tekst Ewangeliarza poświadcza jednak również liczne innowacje (np. błędy w stosowaniu znaków dla samogłosek nosowych, mieszanie znaków dla ĕ (jać) i ę, użycie formy zaimka ny zamiast my, itp.[5]), które stanowią odstępstwo od norm, udokumentowanych w najstarszych tekstach staro-cerkiewno-słowiańskich. Z tego też względu Ewangeliarz Dobromira nie jest zaliczany do tzw. kanonu języka staro-cerkiewno-słowiańskiego[6], lecz uznaje się go za dokument średniobułgarski[5].
Współczesność edytuj
W XVI wieku rękopis trafił do klasztoru św. Katarzyny na Synaju, gdzie został odkryty w 1872 roku przez archimandrytę Antonina (Kapustina). Ewangeliarz jest rozczłonkowany, na całość składają się cztery znane dziś fragmenty tekstu, przechowywane obecnie w trzech różnych miejscach. Większa część manuskryptu (182 karty pergaminowe i 14 papierowych) została zabrana z synajskiego klasztoru przez filologa Vatroslava Jagicia, który zaprezentował je w Wiedniu, a w 1899 roku podarował je Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Petersburgu (Q.n.l.55)[4]. W klasztorze św. Katarzyny na Synaju znajdują się dwa odnalezione później fragmenty tekstu: 23 karty (no. 43), oraz 12 kart, zidentyfikowanych jako część Ewangeliarza w 1975 r. (sygn. Slav. 7/N)[7]. W zbiorach Francuskiej Biblioteki Narodowej w Paryżu znajdują się ponadto dwie karty tekstu, zidentyfikowane przez Krasimira Stanczewa w 1980 r. (Slave 65, fol. 3-4)[2][3].
Faksymile tekstu opracował i wydał w 1973 roku prof. Mosze Altbauer[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Mały słownik kultury dawnych Słowian. pod redakcją Lecha Leciejewicza. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 88.
- ↑ a b Opis zabytku na stronie Bibliotheca Slavica
- ↑ a b Anne-Marie Christin: A History of Writing. Paris: Flammarion, 2002, s. 267.
- ↑ a b Добромирово евангелие. nlr.ru. [dostęp 2013-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e Słownik starożytności słowiańskich. T. 1. s. 463.
- ↑ Leszek Moszyński: Wstęp do filologii słowiańskiej. s. 108.
- ↑ (bułg.) Informacja ze strony cyrillomethodiana
- ↑ Irena Kwilecka: Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Poznań: Uniwersytet Im. Adama Mickiewicza – Wydział Teologiczny, 2003, s. 430.
Bibliografia edytuj
- Słownik starożytności słowiańskich. T. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961, s. 463.
- Anne-Marie Christin: A History of Writing. Paris: Flammarion, 2002.
- Irena Kwilecka: Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Poznań: Uniwersytet Im. Adama Mickiewicza – Wydział Teologiczny, 2003.
- Leszek Moszyński: Wstęp do filologii słowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984.