Wikipedia

Ewangelie Uspienskiego

Ewangelie Uspienskiego, minuskuł 461 (wedle numeracji Gregory—Aland) ε92 (von Soden)[1] – rękopis Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim. Tekst reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną i nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu.

Ewangelie Uspienskiego
Ilustracja
Strona z tekstem J 17,2-12
Data powstania

835

Rodzaj

Kodeks minuskułowy

Numer

461

Zawartość

cztery Ewangelie

Język

grecki

Rozmiary

16,7 × 10,7 cm

Typ tekstu

tekst bizantyjski

Kategoria

V

Miejsce przechowywania

Rosyjska Biblioteka Narodowa

Multimedia w Wikimedia Commons

Rękopis powstał w Konstantynopolu, skąd sprowadzony został do Mar Saby koło Betlejem. W 1844 Uspienski – od jego nazwiska kodeks otrzymał nazwę – sprowadził go do Rosji. Obecnie przechowywany jest w Petersburgu. Według kolofonu został sporządzony w roku 835. Jest to najstarszy zachowany grecki rękopis Nowego Testamentu, który posiada datę napisaną przez skrybę[2].

Opis rękopisu edytuj

Kodeks zawiera pełny tekst czterech Ewangelii na 344 pergaminowych kartach (16,7 na 10,7 cm)[3][4]. Pergamin jest cienki, żółtego koloru, atrament jest koloru brunatnego[5]. Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, w 19 linijkach w kolumnie, pismem minuskułowym[3][4]. Skryba zastosował szerokie marginesy[6].

Litery są niewielkie i pionowe, regularne i dobrze uformowane. Styl pisma nie sprawia wrażenia eksperymentalnego i wygląda na utrwaloną formę. Cereteli sądził, że w ten sposób pisano już w końcu VIII wieku[7]. Metzger dopuszczał możliwość, że ten styl pisma istniał już od ponad pięćdziesięciu lat[6]. Litera epsilon tylko dwa razy i tylko w ligaturach dla εν oraz ερ przybiera formę kursywy z VI wieku[7]. Nagłówki oraz noty marginalne pisane są uncjałą, co wskazuje na okres przejściowy[6].

Nomina sacra (imiona święte) zapisywane są skrótami. Również inne terminy dla szybszego pisania zapisywane są skrótami np. ημε[ρα] (dzień)[8]. Stosuje ligatury, czasem stosuje przerwy między wyrazami[6]. Stosuje dierezę nad literami iota oraz ipsylon, stosuje akcenty i przydechy[8].

Tekst dzielony jest według κεφαλαια (rozdziały), których numery umieszczono w bocznym marginesie. W górnym oraz dolnym marginesie umieszczono τιτλοι (tytuły rozdziałów). Na marginesie znajdują się noty liturgiczne, którymi oznakowano perykopy wykorzystywane w czytaniach liturgicznych. Nie zastosowano podziału według Sekcji Ammoniusza[9].

Tekst edytuj

Grecki tekst kodeksu reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną. Hermann von Soden zaklasyfikował go do rodziny tekstualnej K1, tj. najstarszej formy bizantyńskiego tekstu[10].

Kurt i Barbara Alandowie dali dla greckiego tekstu następujący profil tekstualny 2131, 1011/2, 32, 5s[3]. Profil ten oznacza, że tekst kodeksu 213 razy wspiera tekst bizantyjski przeciwko „oryginalnemu”, 101 razy jest zgodny z tekstem bizantyjskim i „oryginalnym” jednocześnie, 3 razy wspiera tekst „oryginalny” przeciwko bizantyjskiemu, ponadto posiada 5 sobie właściwych wariantów tekstowych (Sonderlesarten)[11]. W oparciu o ten profil Alandowie zaklasyfikowali tekst rękopisu do Kategorii V[3].

Według Claremont Profile Method reprezentuje rodzinę tekstualną Kx, tj. standardowy tekst bizantyński. Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii według Łukasza (1; 10; 20). W rozdziałach tych jest bliski kodeksowi Athous Dionysius[10].

Tekst Pericope adulterae (J 7,53-8,11) został opuszczony przez pierwszego skrybę, ale dodany na marginesie przez późniejszego korektora[6]. Zawiera natomiast inne zazwyczaj opuszczane przez starożytne rękopisy teksty, takie jak: Mt 16,2b-3 (znaki czasu), Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa) oraz J 5,4 (anioł Pański zstępujący do sadzawki Betezdy). Zostały jednak one oznakowane przy pomocy asterysku (※) jako teksty wątpliwe[12].

W Ewangelii według Łukasza 1,26 nazwę miasta Nazaret zapisuje w formie Ναζαρετ (nie Ναζαρεθ)[13].

W Ewangelii według Jana 4,1 przekazuje wariant ο κυριος (Pan), w czym jest wspierany przez rękopisy: 02, 07, 09, 011, 017, 028, 030, 034, 036, 038, 041, 044, 045, 0141, 0211, 2, 7, 8, 9, 27, 194, 196, 475. Większość rękopisów przekazuje wariant ο Ιησους (Jezus)[14].

Historia kodeksu edytuj

 
Początek Ewangelii według Marka Ewangelisty.

Na folio 344 verso w kolofonie skryba podał datę sporządzenia rękopisu oraz swoje imię: ετελειωθη Θυ χαριτι η ιερα αυτη και θεοχαρακτος βιβλος μηνι μαιω ζ ινδικτιωνος ιγ ετους κοσμου στμγ. δυσωπω δε παντας τους εντυγχανοντας μνιαν μου ποιεισθαι του γραψαντος Νικολαου αμαρ(ωλου) μοναχ(ου) οπως ευροιμι ελεος εν ημερα κρισεως, γενοιτο κε αμην[6]. Zgodnie z kolofonem rękopis ukończony został w maju, siódmego dnia, w roku 6343 od stworzenia świata, tj. 835 AD, przez „Mikołaja, grzesznego mnicha, aby znalazł łaskę w dzień sądu”. Kolofon nie informuje o miejscu powstania rękopisu[15].

 
Mar Saba w końcu XIX wieku

Scholz widział rękopis podczas swej wizyty w Mar Saba i sporządził pierwszy jego opis w swoim „Biblische-kritische Reise”[16][17]. Ocenił on, że rękopis pisany jest piękną minuskułą, o niepowtarzalnym kształcie liter[18]. Powątpiewano jednak w rzetelność jego opisu[19], dopóki nie ukazały się publikacje Viktora Gardthausena i Oskara von Gebhardta[9]. Scholz skolacjonował jego tekst w niektórych miejscach[9].

Viktor Gardthausen przypuszczał, że rękopis powstał nad Morzem Martwym[15]. G. Cereteli porównał z kolofonami innych rękopisów i wskazał, że najbardziej prawdopodobnym miejscem powstania jest Konstantynopol[20]. Diller sądził, że sporządził go ten sam skryba, co Kodeks Cypryjski[21]. Rękopis w nieznanych okolicznościach trafił do klasztoru Mar Saba w Palestynie, gdzie był przechowywany w bibliotece klasztornej pod numerem 9[6]. W 1844 roku biskup Porfiry (Uspienski) przywiózł go do Kijowa, skąd później trafił do Petersburga[6]. Obecnie przechowywany jest w Petersburgu, w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej (Gr. 219)[3][22].

Scrivener umieścił go na swojej liście rękopisów w I wydaniu „A Plain Introduction” (1861) pod numerem 461. Jednak w IV wydaniu (1894) rękopis znalazł się pod numerem 481[23]. Na liście Gregory’ego rękopis figuruje pod numerem 461[1].

Pierwsze facsimile kodeksu wydał W. Wattenbach i A. von Velsen w roku 1878[23]. Facsimile kodeksu wydali Cereteli i Sobolewski, Kirsopp i Silva Lake, William Hatch, Lefort i Cochez, Ruth Barbour, Bruce Metzger[24][a].

Znaczenie edytuj

Do chwili odkrycia tego rękopisu najstarszym greckim datowanym rękopisem był minuskuł 14, z datą 964[25]. Przed odkryciem Ewangelii Uspienskiego sądzono, że w wieku IX greckie rękopisy nie były jeszcze pisane minuskułą. Jednak najstarszym znanym datowanym biblijnym rękopisem jest palimpsest z fragmentem Księgi Izajasza w języku syryjskim, napisany w 459/460. Również łacińskie rękopisy były datowane już w wieku VI (np. Kodeks Fuldeński). Wynika to z faktu, że greccy skrybowie nie mieli w zwyczaju datować swoich rękopisów[4].

Jest cytowany w 27 wydaniu greckiego Novum Testamentum Nestle-Alanda (NA27), jednak tylko ze względu na datę[3].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Na ogół jest to albo pierwsza strona Ewangelii według Marka (Mk 1,1-6), albo strona z tekstem J 17,2-12. [Obie ilustracje są prezentowane w artykule].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J.C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 64.
  2. ↑ Peter M. Head. The Date of the Magdalen Papyrus of Matthew (P Magd GR 17 = P654): A Response to C P Thiede. „Tyndale Bulletin”. 46.2, s. 252, 1995. 
  3. ↑ a b c d e f K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 133. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
  4. ↑ a b c Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Wyd. 4. New York – Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 92. ISBN 978-0-19-516122-9.
  5. ↑ K. & S. Lake, Dated Greek Minuscule Manuscripts to the Year 1200, t. VI Manuscripts in Moscow and Leningrad, Boston: The American Academy of Arts and Sciencies 1936, 234.
  6. ↑ a b c d e f g h Bruce M. Metzger: Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Palaeography. Oxford: Oxford University Press, 1981, s. 102. ISBN 978-0-19-502924-6.
  7. ↑ a b G. Cereteli. Wo ist das Tetraevangelium von Porphyrius Uspenskij aus dem Jahr 835 erstanden?. „Byzantinische Zeitschrift”. Z IX, s. 652, 1900. 
  8. ↑ a b G. Cereteli. Wo ist das Tetraevangelium von Porphyrius Uspenskij aus dem Jahr 835 erstanden?. „Byzantinische Zeitschrift”. Z IX, s. 653, 1900. 
  9. ↑ a b c C. R. Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1900, s. 192.
  10. ↑ a b Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1982, s. 61, 95. ISBN 0-8028-1918-4.
  11. ↑ K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 107. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
  12. ↑ H. von Soden: Die Schriften des Neuen Testaments. T. I/2. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht, 1902, s. 720.
  13. ↑ Novum Testamentum Graece, 26 wyd., s. 152.
  14. ↑ The Gospel According to John in the Byzantine Tradition (Deutsche Bibelgesellschaft: Stuttgart 2007), s. 30
  15. ↑ a b G. Cereteli. Wo ist das Tetraevangelium von Porphyrius Uspenskij aus dem Jahr 835 erstanden?. „Byzantinische Zeitschrift”. Z IX, s. 649, 1900. 
  16. ↑ Victor Gardthausen, Beiträge zur griechischen Paläographie (1877), p. 184
  17. ↑ Amphilochy, Archimandrit, Paläographische Beschreibung datirter griechischer Handschriften des IX und X Jahrhunderts, mit 26 zweifarbigen Tafeln Schriftproben, trans. Oscar von Gebhardt, Theologische Literaturzeitung. Leipzig 1881, p. 129.
  18. ↑ J. H. A. Scholz: Biblisch-kritische Reise in Frankreich, der Schweiz, Italien, Palästine und im Archipel in den Jahren 1818, 1819, 1820, 1821: Nebst einer Geschichte des Textes des Neuen Testaments. Leipzig: 1823, s. 145-146.
  19. ↑ F. H. A. Scrivener, A Plain Introduction to the Textual Criticism, London 1874, s. 39.
  20. ↑ G. Cereteli. Wo ist das Tetraevangelium von Porphyrius Uspenskij aus dem Jahr 835 erstanden?. „Byzantinische Zeitschrift”. Z IX, s. 650-652, 1900. 
  21. ↑ A. Diller. A Companion to the Uspenski Gospels. „Byz”. Z XLIX, s. 332-335, 1956. 
  22. ↑ INTF: Kodeks 461 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2013-03-19].
  23. ↑ a b Frederick Henry Ambrose Scrivener, Edward Miller, A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament, t. 1, London: George Bell & Sons, 1894, s. 245.
  24. ↑ J.K. Elliott: A Bibliography of Greek New Testament Manuscripts. Cambridge: Cambridge University Press, 1989, s. 108. ISBN 0-521-35479-X.
  25. ↑ F. H. A. Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. T. 1. London: 1894, s. 192–193.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

  • INTF: Kodeks 461 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2013-03-19].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ewangelie_Uspienskiego&oldid=68826666”