Facja

Facja (łac. facies 'twarz, oblicze') – zespół wspólnych cech charakterystycznych dla skał utworzonych w różnych warunkach.
Skały (lub środowiska) tej samej facji mogą różnić się czasem powstania i miejscem, muszą jednak posiadać łączące je istotne cechy szczególne, najczęściej litologiczne lub paleontologiczne. Niemniej niekiedy pod nazwą konkretnej facji bywają też łączone zespoły skał bardzo różniące się petrograficznie, a powstałe w jednym (lub pokrewnym) regionie w określonym czasie.

Pierwotnie pojęcie środowiska jako miejsca wywodzenia się danej facji, odnosiło się wyłącznie do środowiska sedymentacyjnego. Jednakże w ciągu czasu pojęcie facji znalazło zastosowanie do cech niezwiązanych z sedymentacją, np. może dotyczyć zmieniających się warunków metamorfizmu, powodujących powstanie określonej sekwencji minerałów.

Rozróżnia się bardzo wiele różnych facji, są one niekiedy również różnie interpretowane przez różnych autorów. Również w rozumieniu samego terminu facja pojawiają się rozbieżności, przez co można spotkać się tym określeniem w sytuacjach nawet osobliwych.

Przykładowe rodzaje facji

pod względem paleontologiczno-litologicznym

• litofacja (osad o określonych cechach litologicznych – składzie mineralnym, teksturze, strukturze, barwie)
• biofacja (osad wyróżniany na podstawie występujących w nim skamieniałości oraz śladów działalności organizmów)
• ichnofacja (osad zawierający ślady działalności organizmów, ale w którym nie zachowały się ich szczątki lub występują one w postaci skamieniałości śladowych)
• mikrofacja (osad wyróżniający się określonymi cechami, obserwowanymi mikroskopowo)

pod względem genetycznym lub litologicznym

• facja geochemiczna
• facja minerałów ciężkich
• facje metamorfizmu

również (uważane niekiedy za niepoprawne, ze względu na zacieranie obserwowanych cech):

• facja eoliczna
• facja lagunowa
• facja głębokomorska
• facja rzeczna
• facja zastoiskowa
• facja lądowa, facja terygeniczna (facja terrygeniczna) (zespół skał zawierających głównie składniki pochodzenia lądowego)

pod względem petrograficznym

• facja diagenetyczna
• facja granulometryczna
• facja skał metasomatycznych
• facje skał wulkanogenicznych

i wiele innych

Nazwy własne facji

Facjom typowym dla określonych środowisk lub wieku, ze względu na ich typowość i częste przywoływanie w literaturze fachowej, niekiedy nadaje się tradycyjne nazwy własne, np.:

• kulm
• wapień węglowy

Zobacz też

• nieformalne jednostki, nazywane też często facjami: pstry piaskowiec, wapień muszlowy, kajper, czerwony spągowiec, old red, cechsztyn
• facje metamorfizmu
• inne hasła rozpoczynające się od facja, facje