Fasciolopsis buski
Fasciolopsis buski – gatunek pasożytniczej przywry, największej spotykanej u człowieka; dorosłe osobniki osiągają 7,5 cm długości. Choroba pasożytnicza wywoływana przez Fasciolopsis buski to fasciolopsoza (fasciolopsidosis).
| Fasciolopsis buski[1] | |||
| (Lankester, 1857) | |||
 Dorosły osobnik | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Fasciolopsis buski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Występowanie edytuj
Pasożyt jest rozpowszechniony na Dalekim Wschodzie i subkontynencie indyjskim. Zachorowania na fasciolopsozę spotyka się w rejonach, w których ludzie hodują świnie i spożywają surowe rośliny wodne (orzechy i kasztany wodne).
Historia edytuj
W 1843 roku angielski chirurg George Busk w badaniu pośmiertnym pewnego marynarza ze wschodnich Indii odkrył 14 osobników przywry w dwunastnicy mężczyzny. Nie opublikował jednak swojego odkrycia. W 1852 roku wspomniał o nim George Budd w swojej monografii Diseases of the Liver[2]. W 1857 w tłumaczeniu dzieła Küchenmeistera On Animal and Vegetable Parasites, E. R. Lankester ponownie odniósł się do odkrycia Buska, honorując go w zaproponowanej przez siebie nazwie pasożyta, Distoma Buskii[3]. Busk nie chciał się na to zgodzić i zasugerował nazwę Distoma crassum, przez pewien czas stosowaną. Wkrótce okazało się jednak że pod tą nazwą gatunkową opisano już w 1836 roku innego pasożyta. W 1874 roku para misjonarzy z Chin zgłosiła się do angielskiego lekarza uskarżając się na uporczywą biegunkę, błędnie diagnozowaną i bezskutecznie leczoną. Lekarz odnalazł w próbkach kału pacjentów 12 robaków, które pokazał Buskowi; ten rozpoznał opisanego przez siebie ponad trzydzieści lat wcześniej pasożyta. W tym samym czasie angielscy parazytolodzy opisali robaka wydalonego z organizmu 15-letniego chłopca z wymiocinami jako nowy gatunek pasożyta; błąd przez lata powielany był w literaturze specjalistycznej. Dopiero w 1902 roku Odhner zbadał pasożyty uzyskane z wymiocin nastoletniego Chińczyka i określił, że należą do rodzaju Fasciolopsis, przemianowując gatunek na Fasciolopsis buski[4]. W 1908 roku przedstawiono kolejny opis pasożyta, określonego tam jako przywra Kwana, od nazwiska odkrywcy; potem stwierdzono, że jest tożsamy z F. buski. Inną nieużywaną dziś nazwę wprowadził E. Rodenwaldt, który w 1909 roku opisał gatunek F. fulleborni[5], przemianowany w 1917 roku przez Browna na F. spinifera[6]. Dwa lata później K. W. Goddard z Christian Hospital w Shaoxing przebadał 400 pasożytów i wyodrębnił gatunki F. buski, F. goddardi i F. rathouisi[7].
Charakterystyka gatunku i cykl życiowy edytuj
Pierwszym żywicielem pasożyta są ślimaki wodne Segmentina nitidella, Segmentina hemisphaerula, Hippeutis schmackerie, Gyraulus, Lymnaea, Pila, Planorbis (Indoplanorbis) i Zebrina, które ulegają zarażeniu, gdy do ich organizmu dostaną się miracidia przywry. W ślimaku przywra przechodzi kolejne stadia rozwojowe (sporocysta, redia, cerkaria), po czym opuszcza go i osadza się na wodnych roślinach, często na orzechach Trapa natans i kasztanach wodnych Eleocharis tuberosa. Tam przeobraża się w metacerkarię, która jest przypadkowo zjadana przez świnię albo człowieka. Istnieje możliwość zarażenia się przywrą przez picie wody z metacerkariami, ponieważ mogą one znajdować się na jej powierzchni. W przewodzie pokarmowym larwa przyczepia się do ściany jelita czczego lub dwunastnicy i osiąga dojrzałość. Długość życia dorosłego osobnika Fasciolopis buski wynosi około roku[8]. Jaja przywry wydostają się z kałem; jeśli dostaną się do zbiornika wodnego, cykl pasożyta zamyka się.
Przypisy edytuj
- ↑ Fasciolopsis buski, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Budd G: Diseases of the liver. Wyd. second edition. London: John Churchill, 1852, s. 486.
- ↑ Appendix B. W: Lankester ER: On animal and vegetable parasites of the human body. A manual of their natural history, diagnosis and treatment. F. Küchenmeister. T. 1: Animal parasites belonging to the group entozoa, translated by E Lankester. London: The Sydenham Society, 1857, s. 437.
- ↑ Odhner T. Fasciolopsis buski (Lank.) (= Distomum crassum Cobb.) ein bisher wenig bekannter Parasit des Menschen in Ostasien. „Centralblatt für Bakteriologie, Parasitenkunde und Infektionskrankheiten, Abteilung originale”. 31, s. 573–581, 1902. (niem.).
- ↑ Rodenwaldt E. Fasciolopsis fülleborni n. sp.. „Centralblatt für Bakteriologie, Parasitenkunde und Infektionskrankheiten, Abteilung originale”. 50, s. 451–461, 1909. (niem.).
- ↑ Brown NW. The Fasciolopsinae of China. A study of two species from Chekiang Province. „Johns Hopkins Hospital Bulletin”. 28, s. 322–329, 1917.
- ↑ Goddard FW. Fasciolopsis buski, a parasite of man as seen in Shaohsing, China. „Journal of Parasitology”. 5, s. 141–163, 1919.
- ↑ Fasciolopsiasis [online], CDC Division of Parasitic Diseases [zarchiwizowane z adresu 2013-11-10] (ang.).
Bibliografia edytuj
- Inwazje i choroby pasożytnicze. W: Zbigniew Pawłowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. III uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 498. ISBN 83-200-2748-9.
- Fasciolopsis buski and fasciolopsiasis. W: David I. Grove: A History Of Human Helminthology. C.A.B International, s. 127–141. ISBN 0-85198-689-7.
- Parazytologia i akroentomologia medyczna. Antoni Deryło (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 187. ISBN 83-01-13804-1.
Linki zewnętrzne edytuj
- Fasciolopsiasis [online], CDC Division of Parasitic Diseases [zarchiwizowane z adresu 2013-11-10] (ang.).