Faszyzm klerykalny
Faszyzm klerykalny lub klerofaszyzm – nazwa nadawana ideologiom, ruchom społecznym lub ustrojom, łączącym elementy faszyzmu i fundamentalizmu religijnego. Określenie odnosi się również do członków kleru lub wiernych świeckich kościołów chrześcijańskich w Europie, którzy sympatyzowali lub uczestniczyli w ruchach faszystowskich w okresie międzywojennym[1].
Historia edytuj
Termin „faszyzm klerykalny” wywodzi się od słów księdza Luigiego Sturzo, który w 1922 roku po raz pierwszy używał terminów wł. clerico-fascismo wł. clerico fascisti[2][3]. Sturzo odnosił to określenie do członków frakcji w obrębie chadeckiej Włoskiej Partii Ludowej, która popierała pro-katolicką politykę Benita Mussoliniego[2]. Niektórzy z członków tej frakcji startowali później z list ugrupowania faszystowskiego do włoskiego parlamentu[2]. Pojęcie funkcjonowało we Włoszech również jako określenie księży katolickich sympatyzujących z faszyzmem i popierających publicznie politykę Mussoliniego, np. Agostino Gemelliego, który popierał inwazję na Etiopię i antysemickie regulacje wprowadzone w 1938 roku[2].
Tym, co w okresie międzywojennym przyciągało niektórych członków kościołów chrześcijańskich do faszyzmu były takie czynniki jak:
- odrzucenie demokracji liberalnej, którą uważano za element wrogi tradycji chrześcijańskiej[1];
- sprzeciw wobec przemian obyczajowych takich jak przyznanie praw kobietom, rozluźnienie zasad moralnych w odniesieniu do seksualności[1];
- dążenie do odnowy kultury zachodniej[1];
- nacjonalizm[1];
- antykomunizm[4];
- antykapitalizm[4].
Przykłady edytuj
Jako przykłady faszyzmu klerykalnego wymienia się ideologie:
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Pollard 2007 ↓, s. 434.
- ↑ a b c d e f Pollard 2007 ↓, s. 433.
- ↑ Eatwell 2003 ↓, s. 152.
- ↑ a b Pollard 2007 ↓, s. 436.
- ↑ Pollard 2007 ↓, s. 439.
- ↑ Eugene Forsey: Clerical Fascism in Quebec. 1937. [dostęp 2019-12-12]. (ang.).
- ↑ Jan Józef Lipski: Idea Katolickiego Państwa Narodu Polskiego. Zarys ideologii ONR Falanga. Warszawa: Krytyka Polityczna, 2016. ISBN 978-83-64682-41-4
Bibliografia edytuj
- John Pollard. ‘Clerical Fascism’: Context, Overview and Conclusion. „Totalitarian Movements and Political Religions”. Vol. 8, No. 2, s. 433–446, 2007. DOI: 10.1080/14690760701321528. (ang.).
- Roger Eatwell. Reflections on Fascism and Religion. „Totalitarian Movements and Political Religions”. Volume 4, Issue 3, s. 145-166, 2003. DOI: 10.1080/14690760412331329991. (ang.).
- Jan Nelis, Anne Morelli, Danny Praet, Catholicism and Fascism in Europe 1918 - 1945: Edited by Jan Nelis, Anne Morelli and Danny Praet., Georg Olms Verlag, 2015, s. 278, ISBN 978-3-487-42127-8 [dostęp 2018-01-23] (ang.).
- Walter Laqueur: Faszyzm. Wczoraj - Dziś - Jutro. Warszawa: Da Capo, 1998, s. 232. ISBN 83-7157-213-1.
- Demokracja, autorytaryzm, totalizm (1918-1945). W: Jan Baszkiewicz: Powszechna historia ustrojów politycznych. Gdańsk: Arche, 2001, s. 350. ISBN 83-88445-30-8.
- Walter Laqueur: Faszyzm. Wczoraj - Dziś - Jutro. Warszawa: Da Capo, 1998, s. 231-280. ISBN 83-7157-213-1.