Feliks Chmurkowski

aktor i reżyser polski

Feliks Chmurkowski (ur. 18 maja 1896 w Warszawie[1], zm. 16 kwietnia 1971 tamże) – polski aktor teatralny, filmowy, radiowy oraz reżyser teatralny.

Feliks Chmurkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

18 maja 1896
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 kwietnia 1971
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser

Współmałżonek

Maria Chmurkowska

Lata aktywności

1920–1968

Odznaczenia
Medal 10-lecia Polski Ludowej
Grób Feliksa Chmurkowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys edytuj

Był synem Kajetana Chmurkowskiego i Pauliny z Gradowskich. Ukończył Gimnazjum im. Mickiewicza w Warszawie. Od 1917 statystował w Teatrze Rozmaitości[2].

Okres międzywojenny edytuj

W latach 1918–20 studiował w warszawskiej Szkole Dramatycznej kierowanej przez Jana Lorentowicza[2]. Równocześnie występował, pod pse­udonimem Tęczyński, w Teatrze Żołnierskim YMCA. W 1920 ożenił się z Marią z domu Fiszer, również aktorką[3].

W sezonie 1920/21 występował na scenach teatrów wileńskich, następnie w Teatrze Praskim w Warszawie (odtąd pod właściwym nazwiskiem). W kolejnych sezonach grał w Lublinie, Grodnie i Łodzi. W tym ostatnim mieście, na scenie Teatru Popular­nego, zadebiutował w grudniu 1924 jako reżyser sztuki Tajemniczy Dżems. W sezonie 1925/26 grał i reżyserował w Teatrze Miejskim w Grudziądzu, wchodzącym w skład Zjednoczonych Teatrów Pomorskich, następnie w Katowi­cach, Toruniu i Poznaniu. W 1930 powrócił do Warszawy i występował w teatrach Polskim i Małym (w 1932 także w teatrze Banda złączonym organizacyjnie z Teatrem Polskim), w sezonie 1933/34 grał w teatrach: Rozmaitości, Kameralnym, 8:30 i Letnim, a od roku 1934 aż do wybuchu wojny w zespole TKKT, m.in. na scenach Teatru Narodowego i Nowego. W latach trzydziestych brał też udział w ob­jazdach Reduty[3].

Reżyserią zajmował się głównie w teatrach prowincjonalnych, w Warszawie reżyserował tylko sporadycznie. Wybierał głównie repertuar tzw. lekki. Jego praca reżyserska spotykała się z życzliwą oceną recenzentów[3].

II wojna światowa edytuj

W okresie okupacji niemieckiej pełnił funkcję kierownika administracyjnego spółdzielni koleżeńskiej „Pod Znachorem”[3]. Była to jedna z najsłynniejszych kawiarni w okupowanej stolicy, prowadzona przez bezrobotnych aktorów. Znajdowała się przy ulicy Boduena 4[4]. Wspólnie z żoną Chmurkowski prowadził też własny bar „Pod światełkami” w Radości k. Warszawy, gdzie również zatrudniał bezrobotnych kolegów po fachu. W 1943 został aresztowany i przez ponad rok był więziony na Pawiaku, skąd zwolniono go latem 1944. Wziął udział w po­wstaniu warszawskim[3].

Okres powojenny edytuj

Po wojnie występował w Teatrze Polskim w Warszawie, współpracując jednocześnie z innymi teatrami. Od sezonu 1955/56 zaangażowany w Teatrze Domu Woj­ska Polskiego (od 1957 – Teatr Dramatyczny), w którym pozostał aż do przejścia na emeryturę (koniec sezonu 1967/68). W 1966 występował gościnnie w stołecznym Teatrze Współczesnym. W 1960 Teatrze Dramatycznym obchodził jubileusz czterdziestolecia, a w 1966 pięć­dziesięciolecia pracy artystycznej[3].

19 stycznia 1955 na wniosek Ministra Kultury i Sztuki został odznaczony Medalem 10-lecia Polski Ludowej[5].

Zarówno w okresie międzywojennym, jak i po wojnie grał w wielu polskich filmach. Występował też w słuchowiskach radiowych, w latach 1949–1975 nagrał kilkadziesiąt słuchowisk Teatru Polskiego Radia[3].

Ze względu na tuszę, gładką i pulchną twarz o regu­larnych rysach już od początku swej działalności aktorskiej grał przeważnie role charakterystyczne. Szybko zyskał popularność, chwalono go: za wdzięk i ciepło, szybko jednak został uznany za mistrza drugiego planu i epizodu[3]. Grywał głównie role charakterystyczno-komiczne[1][3].

Był aktywnym działaczem ZASP-u. Dwukrotnie wybrany do Zarządu Głównego (1932 i 1947). W 1948 został prezesem Za­rządu Głównego i Naczelnej Rady Artystycznej i pełnił te funkcje aż do rozwiązania ZASP-u w 1950. W 1959 otrzymał tytuł członka zasłużonego SPATiF-ZASP. Od 1967 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Kapituły Członków Za­służonych[3].

Zmarł w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 173-3-7)[6].

Przebieg pracy artystycznej[2] edytuj

Filmografia edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 100.
  2. a b c Feliks Chmurkowski w bazie filmpolski.pl
  3. a b c d e f g h i j Feliks Chmurkowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-02-07].
  4. Pod Znachorem. uaktorek.pl. [dostęp 2021-02-07].
  5. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  6. Cmentarz Stare Powązki: FELIKS CHMURKOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-01].

Linki zewnętrzne edytuj

Bibliografia edytuj